Wat ’n voorreg is dit vir Afrikaanse lesers dat hulle Mofolo se Chaka nou in hierdie sprankelende vertaling van Chris Swanepoel kan lees. Mofolo se roman is ’n klassieke teks, een van die vyf topboeke op die lys van die honderd mees invloedryke boeke wat ooit in Afrika gepubliseer is – ’n lys wat in die 1990's deur ’n komitee van deskundiges onder voorsitterskap van prof Njabulo Ndebele opgestel is. Die werk is dan ook in verskeie tale vertaal en het as kreatiewe inspirasie gedien vir vooraanstaande skrywers soos Léopold Senghor en Wole Soyinka. Nog onlangs verklaar die knap Nederlandse digter Alfred Schaffer dat sy jongste bundel, Mens dier ding, deur Mofolo se roman Chaka geïnspireer is.

Chaka is ’n historiese roman, maar dis nie ’n verhaal wat hom streng aan die historiese feite hou nie. Wesens met bonatuurlike magte maak hulle verskyning, soos Isanusi en sy twee trawante, Ndlebe en Malunga, en die historisiteit van sommige ander karakters kan ook bevraagteken word. Maar juis omdat Mofolo hom nie altyd streng by die feite van die historiese relaas hou nie, het hy die vryheid om in sy uitbeelding te kom by fundamentele vrae oor die menslike natuur en die menslike kondisie: kwessies soos die konflik tussen mag en menslikheid, die spanning tussen vrye wil en noodlot, en die verband tussen trauma en vergelding.

Mofolo se roman voer ’n gesprek oor grense van taal en kultuur heen. Dit het raakpunte met grootse werke in die Europese kultuur: Shakespeare se Macbeth, waar die tragiese figuur ook ondergaan as gevolg van magsug, en waar drie bonatuurlike wesens die ondergang inisieer; en Goethe se Faust, waar die hoofkarakter sy siel aan die duiwel verkoop, ’n besluit wat die lewe van sy geliefde Gretchen kos.

Maar bowenal het Mofolo se Chaka raakpunte met die Grieksklassieke tragedie, soos dit ontwikkel het in die dramas van Aischulos, Sofokles en Euripides en beskryf is deur die filosoof Aristoteles. Chaka is ’n uitsonderlike man, soos die Griekse tragiese held; iemand wat bo die gemiddelde uitstyg deur sy vermoëns en sy dade. Hy is die dapper held wat ’n leeu en ’n hiëna doodmaak wanneer al die ander manne bewe van vrees; as soldaat vertoon hy ’n buitengewone dapperheid en strategiese insig.