Paryż, 1900

Wystawa Światowa w 1900 roku zapowiedziała nadejście nowego stulecia. Pośród blisko pięćdziesięciu milionów gości podziwiających najnowsze zdobycze technologii, cuda nowoczesnej architektury oraz kolonialne ciekawostki przywiezione do Paryża z najdalszych krańców globu znalazły się trzy kobiety, które miały wkrótce odcisnąć piętno na zachodnich sztukach performatywnych. Loie Fuller, Isadorę Duncan i Ruth St. Denis, nazywane matkami modern dance, połączyło właśnie doświadczenie paryskiej wystawy. Jedna artystka w szczególności zapadła im w pamięć: japońska tancerka i aktorka Sada Yakko. Isadora Duncan określiła później jej taniec „jednym wielkim wrażeniem, [które] pozostało po wystawie z 1900 roku. […] Noc w noc zachwycałam się cudowną sztuką tej wielkiej tragiczki”. Przywołując emocje, jakie wzbudziła w niej Sada Yakko, Ruth St. Denis pisała w autobiografii: „Po raz pierwszy zobaczyłam i zrozumiałam surowe piękno japońskiej sztuki”. Była to „antyteza ekstrawaganckiej, przesadzonej żywiołowości […] amerykańskich akrobacji”. To Yakko, jak twierdzi Ruth St. Denis, nauczyła ją różnicy między określeniami „zadziwiający” (astonishing) i „wywołujący emocje” (evoking). Loie Fuller była tak poruszona tańcem Sady Yakko, że zdecydowała się użyczyć swojego teatru na jej występy, mało tego – zorganizowała europejskie tourneé Sady Yakko i jej męża Otojirō Kawakamiego, na które zaprosiła również młodą Isadorę Duncan.

Cóż fascynującego było w tej japońskiej artystce, że wywarła tak silne wrażenie na trzech wielkich reformatorkach tańca? Sally Banes w książce Dancing Women. Female Bodies on Stage wskazuje, że pod koniec XIX wieku „to, co nowoczesne” (the Modern), było symbolizowane przez kobietę, a rewolucja modern dance opierała się na publicznym geście kobiety wychodzącej na scenę nie tylko jako tancerka, ale także jako choreografka. „Pierwsza generacja amerykańskich tancerek nowoczesnych form tańca (modern), w tym Loie Fuller, Isadora Duncan i Ruth St. Denis, nie określała swojego stylu tańca mianem modernistycznego (modern), ale «estetycznego” lub «interpretacyjnego»”. A jednak kładły podwaliny pod taneczny modernizm. Czy to samo można powiedzieć o Sadzie Yakko? Czy uzasadnione byłoby nazwanie jej nie tylko pierwszą japońską tancerką Europy, ale również pierwszą modernistyczną tancerką Japonii? I przede wszystkim – jak mógł wyglądać jej taniec?

Sadayakko Kawakami

Sada Yakko po raz pierwszy opuściła Japonię w 1899 roku jako żona Otojirō Kawakamiego, słynnego reformatora teatru i wynalazcy nowego japońskiego stylu teatralnego o nazwie shimpa, czyli „nowa fala”.