Hostname: page-component-76fb5796d-wq484 Total loading time: 0 Render date: 2024-04-27T00:32:11.464Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Landscape, Ecology and Mentalités: a Long-term Perspective on Developments in the Meuse-Demer-Scheldt Region

Published online by Cambridge University Press:  18 February 2014

Nico Roymans  and
Fokke Gerritsen
Nico Roymans
Affiliation:
Department of Archaeology, Free University Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam, Netherlands
Fokke Gerritsen
Affiliation:
Department of Archaeology, Free University Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam, Netherlands
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

This study presents a survey of the long-term dynamics with regard to settlement and landscape in the Meuse-Demer-Scheldt region (south Netherlands/north Belgium), thereby using the results of several decades of intensive archaeological fieldwork. In a theoretical sense, this study is inspired by the work of historians from the French Annales school. We use a model of long-term agricultural cycles, set against demographic fluctuations, in an attempt to understand developments within the study region. At the same time, however, we aim to incorporate the social and ideational dimensions of these changes, which are linked to a specific ordering and arrangement of the landscape. Our particular focus is the radical transformation that occurred around the Middle and Late Iron Age, as this had a major impact on the ordering and arrangement of the landscape in later periods.

Résumé

Cette étude présente une évaluation de la dynamique à long terme en ce qui concerne les occupations et le paysage dans la région Meuse-Demer-Scheldt (sud des Pays-Bas/nord de la Belgique), utilisant pour ce faire les résultats de plusieurs décennies de prospection archéologique intensive. Sur le plan de la théorie, cette étude s'est inspirée des travaux des historiens de l'école des annales françaises. Nous utilisons un modèle de cycles agricoles à long terme, sur un fond de fluctuations démographiques, afin d'essayer de comprendre les développements à l'intérieur de la région étudiée. En un même temps, cependant, nous visons à incorporer les dimensions sociales et idéationales de ces changements qui sont liés à une ordonnance et un agencement spécifiques à ce paysage. Nous nous concentrons en particulier sur la transformation radicale qui s'est produite vers le milieu et la fin de l'âge du fer, puisqu'elle a eu un impact majeur sur l'ordonnance et l'agencement du paysage des périodes qui ont suivi.

Resúmen

Este estudio presenta una revisión de las dinámicas a largo plazo que afectaron a los asentamientos y paisaje de la región de Meuse-Demer-Scheldt (sur de Holanda/norte de Bélgica), usando los resultados de varias decadas de trabajos arqueológicos de campo intensivos. En lineas teóricas, este trabajo está inspirado por el trabajo de historiadores de la escuela de Annales francesa. Utilizamos un modelo de ciclos agrícolas a largo plazo, enmarcado dentro de fluctuaciones demográficas, para intentar entender el desarrollo de la región estudiada. Al mismo tiempo, sin embargo, buscamos incorporar las dimensiones sociales y de ideas de estos cambios, que están ligadas a una organización y ordenamiento específicos del paisaje. Nuestro enfoque particular es la transformación radical que tuvo lugar alrededor de la mitad y finales de la edad del hierro, por el gran impacto que ésta tuvo en la organización y ordenamiento del paisaje en periodos posteriores.

Zusammenfassung

Diese Studie stellt eine Untersuchung der Langzeitdynamik in Bezug auf Siedlungsweise und Landschaft in der Meuse-Demer-Scheldt-Region (südliche Niederlande/nördliches Belgien) vor auf der Basis der Ergebnisse mehrerer Jahrzehnte intensiver archäologischer Feldforschung. Die theoretischen Grundlagen dieser Studie sind inspiriert von Arbeiten von Historikern der französischen Annales-Schule. Wir benutzen ein Modell von agrikulturellen Langzeitzyklen, die demographischen Fluktuationen gegenübergestellt werden in einem Versuch, die Entwicklungen der untersuchten Region zu verstehen. Jedoch versuchen wir zugleich, die sozialen und ideologischen Dimensionen dieses Wandels einzubeziehen, die mit einer spezifischen Strukturierung und Anordnung der Landschaft verknüpft sind. Unsere besondere Aufmerksamkeit richtet sich auf die radikale Transformation, die während der Mittleren und Späten Eisenzeit stattfand, da diese einen großen Einfluss auf die Strukturierung und Anordnung der Landschaft in späteren Perioden hatte.

Type
Research Article
Information
Proceedings of the Prehistoric Society , Volume 68 , 2002 , pp. 257 - 287
Copyright
Copyright © The Prehistoric Society 2002

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

BIBLIOGRAPHY

Behre, K.-E. 2000. Frühe Ackersysteme, Düngemethoden und die Entstehung der nordwestdeutschen Heiden. Archäologisches Korrespondenzblatt 30, 135–51Google Scholar
Bieleman, J. 1992. Geschiedenis van de Landbouw in Nederland 1500–1950: veranderingen en versckeidenheid. Meppel: BoomGoogle Scholar
Bintliff, J. 1991. The contribution of an Annaliste/structural history approach to archaeology. In Bintliff, J. (ed.), The Annales School and Archaeology, 1–33. Leicester: University PressGoogle Scholar
Bloch, M. 1975. Property and the end of affinity. In Bloch, M. (ed.), Marxist Analyses and Social Anthropology, 203–28. London: MalabyGoogle Scholar
Bloemers, J.H.F. 1986. A cart burial from a small Middle Iron Age cemetery in Nijmegen. In van Bakel, M.AHagesteijn, R.R. & van de Velde, P. (eds), Private Politics: a multi-disciplinary approach to ‘Big-Man’ systems, 76–95. Leiden: BrillGoogle Scholar
Brandt, R.W., Groenman-van Waateringe, W. & Van der Leeuw, S. (eds) 1987. Assendelver Polder Papers 1. Amsterdam: Cingula 10CrossRefGoogle Scholar
Braudel, F. 1978 [1949]. The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II. 2 vols. Glasgow: CollinsGoogle Scholar
Brongers, J.A. 1976. Air Photography and Celtic Field Research in the Netherlands. Amersfoort: Nederlandse Oudheden 6Google Scholar
Bruekers, A. 1996. Een schaakbord van de goden. Het prehistorische akkercomplex tussen ‘De Zoom’ en ‘De Gebleekten’. In Bruekers, A. (ed.), Nederweerts Verleden: mensen, macht en middelen, 199–213. Nederweert: Stichting Geschiedschrijving NederweertGoogle Scholar
Casparie, W.A. & Groenman-van Waateringe, W. 1980. Palynological analysis of Dutch barrows. Palaeohistoria 22, 7–66Google Scholar
Cohen, A.P. 1985. The Symbolic Construction of Community. London: TavistockGoogle Scholar
Cuvelier, J. 1912–1913. Les Dénombrements de Foyers en Brabant (XIVe – XVIe Siècles). Brussels: Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, Commission Royale d'HistoireGoogle Scholar
De Bont, C. 1993. ‘… Al het Merkwaardige in Bonte Afwisseling…’: een historische geografie van Midden- en Oost-Brabant. Waalre: Bijdragen tot de Studie van het Brabantse Heem 36Google Scholar
De Hingh, A., 2000. Food Production and Food Procurement in the Bronze Age and Early Iron Age (2000 BC–500 BC). Leiden: Archaeological Studies Leiden University 7Google Scholar
Dijkstra, M. 1998. De ontwikkeling van het middeleeuwse cultuurlandschap bij Kampershoek. In Roymans, et al. (eds) 1998, 51–60Google Scholar
Fokkens, H. 1996. The Maaskant project: continuity and change of a regional research project. Archaeological Dialogues 3(2), 196–215Google Scholar
Fontijn, D. 1996. Socializing landscape: second thoughts about the cultural biography of urnfields. Archaeological Dialogues 3(1), 77–87Google Scholar
Gebhart, H. 1976. Bodenkundliche Untersuchungen der eisenzeitlichen Ackerflure von Flögeln-Haselhörn, Kr. Wesermünde. Probleme der Küstenforschung 11, 91–100Google Scholar
Gerritsen, F. 1999. To build and to abandon: the cultural biography of late prehistoric houses and farmsteads in the southern Netherlands. Archaeological Dialogues 6(2), 78–114Google Scholar
Gerritsen, F. 2001. Local Identities: landscape and community in the late prehistoric Meuse-Demer-Scheldt region. Ph.D. dissertation, Vrije Universiteit AmsterdamGoogle Scholar
Goody, J. 1962. Death, Property and the Ancestors: a study of the mortuary customs of the Lodagaa of West Africa. London: TavistockGoogle Scholar
Groenman-van Waateringe, W. 1988. Palynologisch onderzoek van het urnenveld te Weert. In van Mourik, J.M. (ed.), Landschap in Beweging: ontwikkeling en bewoning van een stuifzandgebied in de Kempen, 139–56. Amsterdam: Nederlandse Geografische Studies 74Google Scholar
Harsema, O.H. 1980. Drents Boerenleven van de Bronstijd tot de Middeleeuwen. Assen: Museumfonds publicatie 6Google Scholar
Heidinga, H.A. 1987. Medieval Settlement and Economy North of the Lower Rhine: archaeology and history of Kootwijk and the Veluwe (the Netherlands). Amsterdam: Cingula 9Google Scholar
Hiddink, H. 2000. Opgravingen in Laarbeek, Amsterdam: Archeologisch Instituut Vrije Universiteit, brochure 4Google Scholar
Kooi, P.B. 1995–1996. Het project Peelo: het onderzoek van het Kleuvenveld (1983, 1984), het burchtterrein (1980) en het Nijland (1980) met enige kanttekeningen bij de resultaten van het project. Palaeohistoria 37/38, 417–79Google Scholar
Kortekaas, G. 1987. Een laat-neolithisch akkercomplex in de Oosterpoortwijk te Groningen. Groningsche Volksalmanak: historisch jaarboek voor Groningen 1987, 109–24Google Scholar
Kortlang, F. 1999. The Iron Age urnfield and settlement from Someren–‘Waterdael’. In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 133–97Google Scholar
Kossack, G., Behre, K.-E. & Schmid, P. (eds). 1984. Archäologische und naturwissenschaftliche Untersuchungen an ländlichen und früstadtischen Siedlungen im Deutschen Küstengebiet vom 5. Jahrhundert v. Chr. bis zum 11. Jahrhundert n. Chr., Band 1: Ländliche Siedlungen. Weinheim: Deutsche Forschungsgemeinschaft, Acta humaniora 1Google Scholar
Le Roy Ladurie, E. 1975. Montaillou. Paris: GallimardGoogle Scholar
Leenders, K. 1996. Van Turnhoutervoorde tot Strienemonde: ontginningsgeschiedenis van het noordtvesten van het Maas-Schelde-Demergebied, 400–1350, een poging tot synthese. Zutphen: Walburg PressGoogle Scholar
Louwe Kooijmans, L.P. 1998. Bronzezeitliche Bauern in und um die niederländische Delta-Niederung. In Hansel, B. (ed.), Mensch und Utnwelt in der Bronzezeit Europas, 327–39. KielGoogle Scholar
Modderman, P. 1975. Bodemvorming in grafheuvels. Analecta Praehistorica Leidensia 8, 11–21Google Scholar
Renes, J. 1999. Landschappen van Maas en Peel. Leeuwarden/Maastricht: Maaslandse Monografieën (oversized) 9Google Scholar
Roymans, N. 1995. The cultural biography of urnfields and the long-term history of a mythical landscape. Archaeological Dialogues 2(1), 2–38Google Scholar
Roymans, N. 1996. The South Netherlands Project: changing perspectives on landscape and culture. Archaeological Dialogues 3(2) 231–45Google Scholar
Roymans, N. 1999. The Early Iron Age urnfield of Beegden. In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 63–86Google Scholar
Roymans, N. & Kortlang, F. 1993. Bewoningsgeschiedenis van een dekzandlandschap langs de Aa te Someren. In Roymans, & Theuws, (eds) 1993, 22–41Google Scholar
Roymans, N. & Kortlang, F. 1999. Urnfield symbolism, ancestors and the land in the Lower Rhine Region. In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 33–62Google Scholar
Roymans, N. & Theuws, F. (eds), 1993. Een en al Zand: twee jaar graven naar het Brabantse verleden. ‘s-Hertogenbosch: Graven naar het Brabantse verleden 1Google Scholar
Roymans, N. & Theuws, F. 1999. Long-term perspectives on man and landscape in the Meuse-Demer-Scheldt region: an introduction. In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 1–32Google Scholar
Roymans, N. & Tol, A. 1993. Noodonderzoek van een dodenakker te Mierlo-Hout. In Roymans, & Theuws, (eds) 1993, 42–57Google Scholar
Roymans, N., Tol, A. & Hiddink, H. (eds). 1998. Opgravingen in Kampershoek en de Molenakker te Weert: campagne 1996–1998. Amsterdam: Zuidnederlandse Archeologische Rapporten 5Google Scholar
Schinkel, C. 1998. Unsettled settlement: occupation remains from the Bronze Age and the Iron Age at Oss-Ussen, the 1976–1986 excavations. In Fokkens, H. (ed.), The Ussen Project: the first decade of excavations at Oss, 5–305. Leiden: Analecta Praehistorica Leidensia 30Google Scholar
Smit, E. & Janssen, C.R. 1983. Late Holocene vegetational diversity in an oxbow of the Dommel river, the Netherlands. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 33, 95–106Google Scholar
Spek, Th. 1993. Milieudynamiek en locatiekeuze op het Drents Plateau (3400 v. Chr–1850 n. Chr.). In Elerie, J.N.H.Jager, S.W. & Spek, T., Landschapsgeschiedenis van De Strubben/Kniphorstbos: archeologische en historischecologische studies van een natuurgebied op de Hondsrug, 169–235. Groningen: Van Dijk & FoorthuisGoogle Scholar
Spek, Th. 1996. Die bodenkundliche und landschaftliche Lage von Siedlungen, Äckern, und Gräberfeldern in Drenthe (nördliche Niederlande). Siedlungsforschung. Archäologie-Geschichte-Geografie 14, 95–193Google Scholar
Spek, Th., Groenman-van Waateringe, W., Kooistra, M. & Bakker, L. in press. Anthropogenic soil formation and landuse of a Celtic field system near Zeijen (Drenthe, the Netherlands): an interdisciplinary study based on soil geography, palynology and micromorphology, Environmental ArchaeologyGoogle Scholar
Taayke, E. 1996–1997. Die einheimische Keramik der nordlichen Niederlande, 600 v. Chr. bis 300 n. Chr., Teil V: Übersicht und Schlussfolgerungen. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 42, 163–208Google Scholar
Tegtmeier, U. 1993. Neolithische und bronzezeitliche Pflugspuren in Norddeutschland und den Niederlanden. Bonn: Archäologische Berichte 3Google Scholar
Theunissen, E.M. 1999. Midden-Bronstijdsamenlevingen in het Zuiden van de Lage Landen: een evaluatie van het begrip ‘Hilversum-cultuur’. Ph.D. dissertation, Leiden UniversityGoogle Scholar
Theuws, F. 1988. De Archeologie van de Periferie: studies naar de ontwikkeling van bewoning en samenleving in het Maas-Demer-Scheldegebied in de vroege middeleeuwen. Ph.D. dissertation, University of AmsterdamGoogle Scholar
Theuws, F. 1991. Landed property and manorial organisation in Northern Austrasia: some considerations and a case study, in Roymans, N. & Theuws, F. (eds), Images of the Past: studies on ancient societies in Northwestern Europe, 299–407. Amsterdam: Studies in Pre- en Protohistorie 7Google Scholar
Theuws, F. 1999. Changing settlement patterns, burial grounds and the symbolic construction of ancestors and communities in the late Merovingian southern Netherlands. In Fabech, C. & Ringtved, J. (eds), Settlement and Landscape, 337–50. Højbjerg: Jutland Archaeological SocietyGoogle Scholar
Theuws, F. & Roymans, N. (eds), 1999. Land and Ancestors: cultural dynamics in the Urnfield period and the Middle Ages in the Southern Netherlands. Amsterdam: Amsterdam Archaeological Studies 4Google Scholar
Tol, A. 1995. Bewoningsgeschiedenis van de Molenakker. In Roymans, N. (ed.), Opgravingen in de Molenakker te Weert, 3–11. Amsterdam: Zuidnederlandse Archeologische Rapporten 1Google Scholar
Tol, A. 1998. De bewoningsgeschiedenis van Kampershoek. In Roymans, et al. (eds) 1998, 7–35Google Scholar
Tol, A. 1999. Urnfield and settlement traces from the Iron Age at Mierlo-Hout. In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 87–132Google Scholar
Van der Woude, A.M. 1980. Demografische ontwikkeling van de Noordelijke Nederlanden 1500–1800, Algemene geschiedenis der Nederlanden S: Nieuwe Tijd, 102–68. Haarlem: Fibula-Van DishoeckGoogle Scholar
Van Dierendonck, R.M. 1989. Archeologie en historie van een ontginningshoeve: de Kriekeschoor bij Bladel. In Verhoeven, A. & Theuws, F. (eds), Het Kempenprojekt 3: de middeleeutven centraal, 15–25. Waalre: Bijdragen tot de Studie van het Brabantse Heem 33Google Scholar
Van Gheluwe, D. 1999. Local communities in their landscape in the rent district of Eersel/Bergeijk (14th–16th centuries). In Theuws, & Roymans, (eds) 1999, 349–99Google Scholar
Van Hoof, B.I., Digby, N. & Eynde, G. van den. 1997. Bewoningssporen uit de IJzertijd op de Emerakker te Breda, Noord-Brabant (Nederland). Lunula. Archaeologia protohistorica 5, 69–70Google Scholar
Van Impe, L. 1977. Sporen van oude akkersystemen in de Limburgse Kempen. In Roymans, N.Biemans, J.Slofstra, J. & Verwers, W.J.H. (eds), Brabantse Oudheden Opgedragen aan Gerrit Beex bij zijn 65ste Verjaardag, 81–90. Eindhoven: Bijdragen tot de Studie van het Brabantse Heem 16Google Scholar
Vandekerchove, V. 1995. Celtic Field research in the Belgian Campine. In Lodewijckx, M. (ed.), Archaeological and Historical Aspects of West-European Societies: Album amicorum André van Doorselaar, 67–76. Leuven: Acta Archaeologica Lovaniensia, Monographiae 8Google Scholar
Verlinde, A.D. 1985. Die Gräber und Grabfunde der späten Bronzezeit und frühe Eisenzeit in Overijssel, Amersfoort: Rijksdienst voor het Oudheidkundig BodemonderzoekGoogle Scholar
Verwers, G.J. 1972. Das Kamps Veld in Haps in Neolithikum, Bronzezeit und Eisenzeit. Leiden: Analecta Praehistorica Leidensia 5Google Scholar
Waterbolk, H.T. 1954. A palynological investigation of the barrow cemetery between Toterfout and Halve Mijl. In Glasbergen, W., Barrow Excavations in the Eight Beatitudes: the Bronze Age cemetery between Toterfout and Halve Mijl, North Brabant, 105–22. Groningen: WoltersGoogle Scholar
Waterbolk, H.T. 1989. Siebzig Jahre archäologische Siedlungsforschung durch das Biologisch-Archäologische Institut der Universität Groningen. Siedlungsforschung. Archäologie-Geschichte-Geographie 7, 285–320Google Scholar
Waterbolk, H.T. 1995. Patterns of the peasant landscape. Proceedings of the Prehistoric Society 61, 1–36Google Scholar
Zimmerman, W.H., 1976. Die eisenzeitlichen Ackerfluren – Typ ‘Celtic field’ – von Flögeln-Haselhörn, Kr. Wesermunde. Probleme der Küstenforschung im südlichen Nordseegebiet 11, 79–90Google Scholar