Hostname: page-component-77c89778f8-5wvtr Total loading time: 0 Render date: 2024-07-18T00:45:48.557Z Has data issue: false hasContentIssue false

From Augustine to Gregory the Great: an Evaluation of the Emergence of the Doctrine of Purgatory

Published online by Cambridge University Press:  25 March 2011

R. R. Atwell
Affiliation:
Trinity College, Cambridge CB2 1TQ

Extract

‘Almost everything in him has its roots in Augustine and yet almost nothing is genuinely Augustinian.’ The words are those of Reinhold Seeberg and the subject of the appraisal Gregory the Great (540–90). It is an observation that has a particular validity when applied to Gregory's adaptation of Augustine's material in his doctrine of Purgatory, which is the subject of this article. In his thought about life after death, Gregory adopted Augustine's theological framework at almost every point. Dogmatic questions such as: ‘At or after death, do the redeemed people of God, other than martyrs, need purification to make them fit for the love and presence of their holy Creator and Judge?’; ‘Does prayer for the dead relate to this growth?’; or ‘Is the life-to-come static?’; and ‘How should St Paul's more obscure statements in his First Letter to the Corinthians concerning salvation “yet so as by fire” be interpreted?’ were questions that Augustine had himself inherited and explored with diligence and real coherence. In large measure, Gregory was content to adopt Augustine's solutions. But in matters of detail Gregory departed from his great forebear, and then, significantly, it was to ‘firm-up’ some of Augustine's more cautious pronouncements particularly about the possibility of purgative suffering in the afterlife. In the celebrated phrase of B. J. Kidd, Gregory ‘erected speculation into a certainty’.

Type
Articles
Copyright
Copyright © Cambridge University Press 1987

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

1 Seeberg, Reinhold, Lehrbuch der Dogmengeschichte, 4th rev. edn, Basle 1953, iii. 45.Google Scholar

2 Kidd, B. J., quoted by May, G. Lacey, ‘Dual attitucle to death’, Church Quarterly Review dv (1954), 264.Google Scholar

3 Vincent of Lérins, Commonitorium, 2, 3.

4 De anima xxxv.

5 Stromateis iv. 24, vii. 6, 10.

6 Epiphanius, Haer., 75.

7 ‘Hoc enim a patribus traditum, universa observat Ecclesia, ut pro eis qui in corporis et sanguinis Christi communione defuncti sunt, cum ad ipsum sacrificium loco suo commemorantur, oretur, ac pro illis quoque id offerri commemoretur.’ Sermo clxxii. 2, PL xxxviii. 936.

8 ‘Quia enim non malitia, sedignorantiaeerrorepeccaverat.’ Dial. iv. 42, SCcclxv. 152.

9 ‘Nunc pro peccatis matris meae deprecor te: exaudi me per medicinam vulnerum nostrorum, quae pependit in ligno et sedens ad dexteram tuam te interpellat pro nobis. Scio misericorditer operatam et ex corde dimisisse debita debitoribus suis: dimitte et tu illi debita sua, si qua etiam contraxit per tot annos post aquam salutis. Dimitte, domine, dimitte, obsecro, ne intres cum ea in iudicium…sed tantummodo memoriam sui ad altare tuum fieri desideravit, cui nullius diei praetermissione servierat, unde sciret dispensari victimam sanctam…Ad cuius pretii nostri sacramentum ligavit ancilla tua animam suam vinculo fidei. Nemo a protectione tua dirrumpat earn. Non se interponat nee vi nee insidiis leo et draco: neque enim respondebit ilia nihil se debere, ne convincatur et obtineatur ab accusatore callido, sed respondebit dimissa debita sua ab eo, cui nemo reddet quod pro nobis non debens reddidit.’ Augustine, Conf. ix. 13, 35–6; cf. 837: ‘ut quotquot haec legerint, meminerint ad altare tuum Monnicae, famulae tuae, cum Patricio, quondam eius coniuge…’ CSEL xxxiii. 223ff.

10 For a fuller discussion see R. Atwell, ‘Aspects in St Augustine of Hippo's thought and spirituality concerning the state of the faithful departed, 354–430’, The End of Strife, ed. Loades, David, Edinburgh 1984, 313.Google Scholar

11 1 Cor. iii. 11–15.

12 ‘Tale aliquid etiam post hanc vitam fieri incredibile non est, et utrum ita sit quaeri potest, et aut inveniri aut latere, nonnullos fideles per ignem quendam purgatorium, quanto magis minusue bona pereuntia dilexerunt, tanto tardius citiusque saluari; non tamen tales de quibus dictum est quod regnum dei non possidebunt, nisi convenienter paenitentibus eadem crimina remittantur.’ Enchiridion xviii. 69, CC xlvi. 87.

13 Conf. vii. 3.

14 ‘Quocirca hie omne meritum comparatur quo possit post hanc vitam relevari quispiam vel gravari. Nemo autem se speret quod hie neglexerit, cum obierit apud dominum promereri.’ Enchiridion xxix. no, CC xlvi. 108.

15 ‘Sed tamen de quibusdam levibus culpis esse ante iudicium purgatorius ignis credendus est.’ Dial. iv. 41, SC cclxv. 148.

16 ‘Quamvis hoc de igne tribulationis in hac nobis vita adhibito possit intellegi, tamen si quis haec de igne futurae purgationis accipiat, pensandum sollicite est quia ilium dixit per ignem posse salvari, non qui super hoc fundamentum ferrum, aes vel plumbum aedificat, id est peccata maiora et idcirco duriora atque tune iam insolubilia, sed ligna, foenum, stipulam, id est peccata minima atque levissima, quae ignis facile consumat. Hoc tamen sciendum est quia illic saltern de minimis nil quisque purgationis obtinebit, nisi bonis hoc actibus, in hac adhuc vita positus, ut illic obtineat promereatur.’ Dial. iv. 41, SC cclxv. 150.

17 Dudden, F. Homes, Gregory the Great, New York 1965, ii. 427.Google Scholar

18 ‘Sicut enim hi qui adhuc viventes sunt mortuorum animae quo loco habeantur ignorant, ita mortui vita in came viventium post eos qualiter disponatur nesciunt, quia et vita spiritus longe est a vita carnis. Et sicut corporea atque incorporea diversa sunt genere, ita etiam distincta cognitione. Quod tamen de animabus sanctis sentiendum non est, quia quae intus omnipotentis Dei daritatem vident nullo modo credendum est quia foris sit aliquid quod ignorent.’ Moral, xii. 26, SC ccxii. 186.

19 ‘Hos ergo, fratres carissimi, in causa vestri examinis, quam cum districto iudice habentis, patronos facite, hos in die tanti terroris illius defensores adhibete. Certe si apud quendam magnum iudicem causa quaelibet vestra esset die crastino ventilanda, totus hodiernus dies in cogitatione duceretur, patronum vestra fraternitas quaereret, magis precibus ageret ut apud tantum iudicem sibi defensor veniret. Ecce districtus iudex Iesus venturus est, tanti illius archangelorumque concilii terror adhibetur. In illo conventu causa nostra discutitur, et tamen nos patronos modo non quaerimus, quos tune defensores habeamus. Adsunt defensores nostri sancti martyres, rogari volunt, atque ut ita dixerirn, quaerunt, ut quaerantur. Hos ergo adiutores vestrae orationis quaerite, hos protectores vestri reatus invenite, quia ne punire peccatores debeat, rogari vult et ipse qui iudicat.’ Horn, in Eu. xxxii. 8, PL lxxvi. 1238. Cf. Augustine, In evang. loan. Tr. lxxxiv. 1; Serm. eclxxxv. 5.

20 De monogamia x.

21 Clement of Alexandria, Stromaleis iv. 24, vii. 6, 10; Origen, De oratione xiv. 6; Cyril of Jerusalem, Catechesis Mystagogicae v. 9.

22 Didascalia, Anaphora of SS Adai and Mari; Sacramentary of Serapion.

23 ‘Singulariter namque ad absolutionem nostram oblata cum lacrymis et benignitate mentis sacri altaris hostia suffragatur, quia is qui in se resurgens a mortuis iam non moritur, adhuc per hanc in suo mysterio pro nobis iterum patitur. Nam quoties ei hostiam suae passionis offerimus, toties nobis ad absolutionem nostram passionem illius reparamus.’ Horn, in Eu. xxxvii. 7, PL lxxvi. 1279.

24 Si culpae post mortem insolubiles non sunt, multum solet animas etiam post mortem sacra oblatio hostiae salutaris adiuvare, ita ut hoc nonnunquam ipsae defunctorum animae videantur expetere.' Dial. iv. 57, SC cclxv. 184.

25 Dial. iv. 42, SC cclxv. 150.

26 Ps- xix. 12.

27 Dial. iv. 57, S C cclxv. 184.

28 Dial. iv. 54, S C cclxv. 178.

29 See Thomas, Keith, Religion and the Decline of Magic, London 1971, 717–22.Google Scholar

30 Civ. Dei xxii. 8.

31 Jones, A. H. M., The Later Roman Empire, Oxford 1964, ii. 963Google Scholar

32 See Brown, Peter, The Cull of the Saints, Chicago 1981, ch. i, especially pp. 16ff.Google Scholar

33 ‘Narrantur visa quaedam quae huic disputationi non negligendam videantur inferre quaestionem. Feruntur quippe mortui nonnulli, vel in somnis vel ab alio quocumque modo, apparuisse viventibus atque ubi eorum corpora jacerent inhumata nescientibus locisque monstratis admonuisse ut sibi sepultura quae defuerat praeberetur. Haec si falsa esse responderimus, contra quorumdam scripta fidelium et contra eorum sensus qui talia sibi accidisse confirmant impudenter venire videbimur. Sed respondendum est non ideo putandum esse mortuos ista sentire, quia haec dicere vel indicare vel petere videntur in somnis.’ De cura gerenda pro mortuis x. 12, Bibliotheque Augustinienne, Oeuvres de St Augustin 1er série: Paris 1948, ii. 490.Google Scholar

34 Blant, E. Le, Les Inscriptions chritiennes de la Gaule, Paris 1856, i. 240.Google Scholar

35 Brown, Peter, Society and the Holy in Late Antiquity, London 1982, 225.Google Scholar

36 Ep. ciii. 13.

37 For a discussion of this see Meer, Van der, Augustine the Bishop, Eng. trans., London 1961, pp. 492ff.Google Scholar

38 Baynes, Norman, ‘The Pralum Spirituale’, Byzantine Studies, London 1955, 261–70Google Scholar . Henry Chadwick argues for a slightly later dating in ‘John Moschus and his friend Sophronius the Sophist’, JTS, NS XXV (1974), 41–74

39 Benedicta Ward, ‘Miracles and history: a reconsideration of the miracle stories used by Bede’, in Famulus Christi, ed. Bonner, G., London 1976, 71.Google Scholar

40 Brown, Peter, Augustine of Hippo, London 1967, 416.Google Scholar

41 L'Évolution de la doctrine du purgatoire chez Saint Augustin, Paris 1966.Google Scholar

42 Goff, J. Le, La Naissance du purgatoire, Paris 1981, 12.Google Scholar

43 The precise number of converts and their influence upon the Church has been debated by , Brown, The Cult of the Saints, 2830.Google Scholar

44 Dodds, E. R., The Greeks and the Irrational (Sather Classical Lectures vol. xxv), Los Angeles 1951, 244.Google Scholar