Hostname: page-component-77c89778f8-gq7q9 Total loading time: 0 Render date: 2024-07-24T09:47:47.109Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

EXCEPTIONAL BURIALS AT THE SANCTUARY OF EUKLEIA AT AEGAE (VERGINA): THE GOLD OAK WREATH

Published online by Cambridge University Press:  12 November 2014

Athanasia Kyriakou
Athanasia Kyriakou*
Affiliation:
Department of Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki
*
akyriak@hist.auth.gr
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

This article focuses on a recent find from the archaeological site of Vergina, which is identified as the old capital of the Macedonian kingdom, Aegae. In the surroundings of a sanctuary three burials were discovered with outstanding components. One of them, a gold oak wreath, constitutes the object of investigation. At the outset of the study the excavation site and the data of the discovery of the burials are outlined. Then the wreath is analytically presented in terms of typology, technology, craftsmanship and style. In order to incorporate it in a network of precious artefacts, the other four oak wreaths found in Macedonia and dated to the fourth century bc are described and all of them are compared in the search for similarities or differences. Through this procedure three of them, all from Vergina, emerge as belonging to the same artistic tradition and possibly the same place of production.

Then the issue of different contexts is addressed. First of all, the burial in question and the particularities of the other two burials with oak wreaths from Vergina are examined, resulting in the articulation of a pattern. The next step comprises a general sketch of the meaning of wreaths in antiquity both in life and in death, while a subsequent brief consideration of funerary assemblages from the same period and region lays emphasis on the symbolic significance of these head ornaments in their contexts. Attention is also drawn to the plant that the wreath imitates, which is connected to Zeus. In this framework the oldest known oak wreath, that of ‘Philip II’, is evaluated mainly by examining politics as reflected on coinage. The power of such symbols as applied to other members of the same family is put forward. Another level of approach, the evaluation of the wider territorial context, offers insights into the decision to deposit the burial in the area of an intra muros sanctuary in the old and venerated capital of the kingdom.

When the results of the study are combined, a working hypothesis emerges that would consider the burial containing the gold wreath as connected to a member of the ruling family. Research turns to the literary evidence and from this it appears that there is a possibility that the burial is that of the illegitimate murdered son of Alexander the Great.

The concluding section refers briefly to episodes in the cultural biography of the wreath. In the meantime, until further and holistic study of the three burials and the construction where they were discovered is carried out, the gold oak wreath forms part of exhibitions on various themes as a representative of the assemblages.

Εξέχουσες ταφές στο ιερό της Εύκλειας στις Αιγές (Βεργίνα): το χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς

Το άρθρο εστιάζει σε ένα πρόσφατο εύρημα από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, που ταυτίζεται με την πρώτη πρωτεύουσα του μακεδονικού βασιλείου, τις Αιγές. Τρεις ταφές από την ευρύτερη περιοχή ενός ιερού εμπερικλείουν εντυπωσιακά αντικείμενα και ένα από αυτά, ένα χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς, συνιστά το αντικείμενο μελέτης. Στο πρώτο μέρος του άρθρου περιγράφονται ο αρχαιολογικός χώρος και τα δεδομένα εύρεσης των ταφών. Στη συνέχεια παρουσιάζεται αναλυτικά το στεφάνι ως προς την τυπολογία, την τεχνολογία, τη δεξιοτεχνία και την τεχνοτροπία. Προκειμένου να ενταχθεί σε ένα δίκτυο πολύτιμων τεχνουργημάτων περιγράφονται τα υπόλοιπα τέσσερα στεφάνια βαλανιδιάς του 4ου αι. π.Χ. που έχουν βρεθεί στη Μακεδονία και συγκρίνονται όλα μεταξύ τους σε αναζήτηση αναλογιών ή διαφορών. Προκύπτει ότι τρία από αυτά, όλα από τη Βεργίνα, πρέπει να ανήκουν στην ίδια καλλιτεχνική παράδοση και πιθανόν κατασκευάστηκαν στην ίδια περιοχή.

Στη συνέχεια ερευνώνται τα διάφορα πλαίσια αναφοράς ή συμφραζόμενα του αντικειμένου. Στο πρώτο στάδιο η πραγμάτευση της εν λόγω ταφής και των ιδιαιτεροτήτων των υπόλοιπων δύο από τη Βεργίνα όπου εντάσσονται τα στεφάνια βαλανιδιάς καταλήγει στη διατύπωση ενός επαναλαμβανόμενου μοτίβου (pattern). Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει ένα γενικό διάγραμμα της σημασίας των στεφανιών στην αρχαιότητα τόσο στη ζωή όσο και στο θάνατο, ενώ ακολουθεί μια σύντομη θεώρηση ταφικών συνόλων από την ίδια περιοχή και εποχή που τονίζει το συμβολισμό αυτών των κοσμημάτων του κεφαλιού στο πλαίσιο των συμφραζομένων τους. Επίσης, ως σημαντική παράμετρος αναδεικνύεται το φυτό που μιμείται το στεφάνι, το οποίο συνδέεται με το Δία. Σε αυτό το πλαίσιο αναλύεται το παλιότερο γνωστό στεφάνι βαλανιδιάς, αυτό του «Φιλίππου Βʹ», κυρίως μέσω της διερεύνησης των πολιτικών σκοπιμοτήτων του Φιλίππου όπως αντανακλώνται στα νομίσματα. Προβάλλει η δυναμική παρόμοιων συμβόλων και για άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας. Ένα άλλο επίπεδο προσέγγισης, η εκτίμηση του ευρύτερου χωρικού πλαισίου, συμβάλλει στην κατανόηση για την επιλογή απόθεσης της ταφής στην περιοχή ενός ιερού εντός των τειχών στην παλιά και σεβαστή πρωτεύουσα του βασιλείου.

Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης αναδύεται μια υπόθεση εργασίας που εκφράζει την πιθανή σύνδεση της ταφής με το χρυσό στεφάνι με τη βασιλική οικογένεια. Η έρευνα στρέφεται στις ιστορικές πηγές και από εκεί διαφαίνεται η πιθανότητα η ταφή να ανήκει στο δολοφονημένο νόθο γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Το τελευταίο μέρος αναφέρεται σύντομα σε επεισόδια της πολιτισμικής βιογραφίας του στεφανιού. Μέχρι την περαιτέρω και ολιστική μελέτη των τριών ταφών και της κατασκευής όπου βρέθηκαν αποτεθειμένες το χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς συμμετέχει σε εκθέσεις με ποικίλο περιεχόμενο ως αντιπροσωπευτικό συστατικό των ταφικών συνόλων.

Type
Articles
Information
Annual of the British School at Athens , Volume 109 , November 2014 , pp. 251 - 285
Copyright
Copyright © The Council, British School at Athens 2014 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

REFERENCES

Adam-Veleni, P. (ed.) 2012. Αρχαιοκαπηλία τέλος. Trafficking of Antiquities: Stop it (Thessaloniki).Google Scholar
Andronicos, M. 1969. Βεργίνα I. Το Νεκροταφείο των Τύμβων (Athens).Google Scholar
Andronicos, M. 1984. Vergina. The Royal Tombs and the Ancient City (Athens).Google Scholar
Baynham, E. 1994. ‘The question of Macedonian divine honours for Philip II’, Mediterranean Archaeology 7, 35–43.Google Scholar
Besios, M. 1985. “Η αρχαία Πύδνα”, in Οι αρχαιολόγοι μιλούν για την Πιερία 1984 (Thessaloniki), 51–4.Google Scholar
Besios, M. 1986. “Η αρχαία Πύδνα”, in Οι αρχαιολόγοι μιλούν για την Πιερία 1985 (Thessaloniki), 54–8.Google Scholar
Besios, M. 1992. “Ανασκαφές στη Βόρεια Πιερία 1992”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 6, 245–8.Google Scholar
Besios, M. 2001. “Νότιο νεκροταφείο Πύδνας”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 15, 369–77.Google Scholar
Blech, M. 1982. Studien zum Kranz bei den Griechen (Berlin).Google Scholar
Bohec-Bouhet, S. le 2002. ‘The Kings of Macedon and the cult of Zeus in the Hellenistic period’, in Ogden, D. (ed.), The Hellenistic World. New Perspectives (London), 41–57.Google Scholar
Boivin, N. 2008. Material Cultures, Material Minds (Cambridge).Google Scholar
Bräuning, A. and Kilian-Dirlmeier, I. 2013. Die eisenzeitlichen Grabhügel von Vergina: die Ausgrabungen von Photis Petsas 1960–1961 (Mainz).Google Scholar
Cancik, H. and Schneider, H. (eds.) 1997. Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, Band 3 (Stuttgart).Google Scholar
Cancik, H. and Schneider, H. (eds.) 1999. Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, Band 6 (Stuttgart).Google Scholar
Carney, E. 2000. Women and Monarchy in Macedonia (Norman, Oklahoma).Google Scholar
Cohen, A. 2010. Art in the Era of Alexander the Great. Paradigms of Manhood and their Cultural Traditions (Cambridge).Google Scholar
Dági, M. 2011. Aranyművesség a későklasszikus – korahellénisztikus kori Makedóniában (Derveni, Sedes, Stavroupolis) [Goldsmith's Craft in Late Classical and Early Hellenistic Macedonia – Derveni, Sedes, Stavroupolis] (PhD thesis, Eötvös Loránd University, Budapest) [In Hungarian with an English summary].Google Scholar
Descamps-Lequime, S. (ed.) 2011. Au royaume d'Alexandre le Grand. La Macédoine antique (Paris).Google Scholar
Despoini, Α. 1996. Ancient Gold Jewellery (Athens).Google Scholar
Dieterle, M. 2007. Dodona. Religionsgeschichtliche und historische Untersuchungen zur Entstehung und Entwicklung des Zeus-Heiligtums (Zürich).Google Scholar
Drougou, S. 1987. “Το ύφασμα της Βεργίνας. Πρώτες παρατηρήσεις”, in Αμητός. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο (Thessaloniki), 303–24.Google Scholar
Drougou, S. 2003. “Βεργίνα. Η πόλη των Αιγών”, Εγνατία 7, 126–63.Google Scholar
Edson, C.F. 1934. ‘The Antigonids, Heracles, and Beroea’, Harvard Studies in Classical Philology 45, 213–46.Google Scholar
Grammenos, D. (ed.) 2007. Ο χρυσός των Μακεδόνων. Από την έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (Thessaloniki).Google Scholar
Habicht, C. 1970. Gottmenschentum und griechische Städte (Munich).Google Scholar
Hammond, N.G.L. 1997. ‘The location of Aegae’, Journal of Hellenic Studies 117, 177–9.Google Scholar
Hammond, N.G.L. and Griffith, G.T. 1979. A History of Macedonia, vol. 2 (550–336 bc) (Oxford).Google Scholar
Hammond, N.G.L. and Walbank, F.W. 1988. A History of Macedonia, vol. 3 (336–168 bc) (Oxford).Google Scholar
Hatzopoulos, M. 1996. ‘Aigeai: la localisation de la première capitale macédonienne’, Revue des Études Grecques 109, 264–9.Google Scholar
Hatzopoulos, M.B. 2008. ‘The burial of the dead (at Vergina) or the unending controversy on the identity of the occupants of Tomb II’, Τεκμńρια 9, 91–118.Google Scholar
Hodder, I. (ed.) 1987. The Archaeology of Contextual Meanings (Cambridge).Google Scholar
Hodder, I. (ed.) 1989. The Meaning of Things (London).Google Scholar
Hodder, I. (ed.) 1995. Interpreting Archaeology. Finding Meaning in the Past (London).Google Scholar
Hoffmann, H. and Davidson, P.F. 1965. Greek Gold. Jewelry from the Age of Alexander (New York).Google Scholar
Höpfner, W. 1998. ‘Zum Typus der Basileia und der königlichen Andrones’, in Höpfner, W. and Brands, G. (eds.), Basileia, die Paläste der hellenistischen Könige: internationales Symposion in Berlin vom 16.12.1992 bis 20.12.1992 (Mainz), 1–44.Google Scholar
Huguenot, C. 2008. Eretria XIX. Fouilles et recherches. La tombe aux érotes et la tombe d'Amarynthos (Lausanne).Google Scholar
Huttner, U. 1997. Die politische Rolle der Heraklesgestalt im griechischen Herrschertum (Historia Einzelschriften 112; Stuttgart).Google Scholar
Ingold, T. 2007. ‘Materials against Materiality’, Archaeological Dialogues 14, 1–15.Google Scholar
Jacobsthal, P. 1908. ‘Die Arbeiten zu Pergamon 1906–1907’, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 33, 428–36.Google Scholar
Juliis, E.M. de 1984. Gli ori di Taranto in eta ellenistica (Milano).Google Scholar
Kefalidou, E. 1996. Νικητής. Εικονογραφική μελέτη του αρχαίου ελληνικού αθλητισμού (Thessaloniki).Google Scholar
Knappett, C. 2005. Thinking through Material Culture. An Interdisciplinary Perspective (Philadelphia).Google Scholar
Knappett, C. 2010. ‘Communities of things and objects: A spatial perspective’, in Malafouris, L. and Renfrew, C. (eds.), The Cognitive Life of Things. Recasting the Boundaries of the Mind (Cambridge), 81–9.Google Scholar
Kottaridi, Α. 2009. “Η νεκρόπολη των Αιγών στα αρχαϊκά χρόνια και οι βασιλικές ταφικές συστάδες”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, Επετειακός τόμος εικοσαετίας, 143–54.Google Scholar
Koukouli-Chrysanthaki, Ch. 2002. ‘Excavating Classical Amphipolis’, in Stamatopoulou, M. and Yeroulanou, M. (eds.), Excavating Classical Culture. Recent Archaeological Discoveries in Greece (Oxford), 66–72.Google Scholar
Kyriakou, Α. 2008. Η Στενόμακρη Τούμπα της Βεργίνας. Ταφικές πρακτικές στη Μακεδονία του 4ου αι. π.χ. (Thessaloniki).Google Scholar
Kyriakou, A. forthcoming a. ‘The history of a 4th c. bc tumulus at Vergina: Definitions in space and time’, in Kelp, U. and Henry, O. (eds.), Tumulus as Sema (Berlin).Google Scholar
Kyriakou, A. forthcoming b. “Προσεγγίζοντας ένα αναπάντεχο εύρημα: το χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς από το ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα”, in Στεφάνια στην αρχαία Μακεδονία. Νέα ευρήματα (Thessaloniki).Google Scholar
Kyriakou, A. and Tourtas, A. 2013. ‘After destruction: Taking care of remains in the Sanctuary of Eukleia at Aegae (Vergina)’, in Driessen, J. (ed.), Destruction. Archaeological, Philological and Historical Perspectives (Louvain-La-Neuve), 299–318.Google Scholar
Kyriakou, A. and Tourtas, A. forthcoming. ‘Detecting patterns through context analysis: The case study of deposits in the sanctuary of Eukleia at Vergina’, in Haggis, D.C. and Antonaccio, C.M. (eds.), Classical Archaeology in Context. Theory and Practice in Excavation in the Greek World.Google Scholar
Lullies, R. 1982. ‘Zur Bedeutung des Kranzes von Armento’, Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 97, 91–117.Google Scholar
Makaronas, Ch.I. 1940. “Χρονικὰ ἀρχαιολογικὰ. Ἀνασκαφαὶ καὶ ἔρευναι ἐν Μακεδονίᾳ κατὰ τὸ ἔτος 1939”, Μακεδονικὰ 1, 463–96.Google Scholar
Malkin, I. 1987. Religion and Colonization in Ancient Greece (Leiden).Google Scholar
Mari, M. 2002. Al di là dell'Olimpo. Macedoni e grandi santuari della Grecia dell'età arcaica al primo ellenismo (Athens).Google Scholar
Miller, S. 1993. The Tomb of Lyson and Kallikles: A Painted Macedonian Tomb (Mainz).Google Scholar
Musgrave, J., Prag, A.J.N.W., Neave, R., Lane Fox, R., and White, H. 2010. ‘The occupants of Tomb II at Vergina. Why Arrhidaios and Eurydice must be excluded’, International Journal of Medical Science 7, 1–15 (http://www.medsci.org/v07p00s1.htm).Google Scholar
Nicgorski, A.M. 2005. ‘The magic Knot of Herakles, the propaganda of Alexander the Great and Tomb II at Vergina’, in Rawlings and Bowden (eds.) 2005, 97–128.Google Scholar
Palagia, O. 1986. ‘Imitation of Herakles in ruler portraiture. A survey, from Alexander to Maximinus Daza’, Boreas 9, 137–51.Google Scholar
Petsas, Ph. 1961–2. “Ανασκαφή αρχαίου νεκροταφείου Βεργίνας”, Αρχαιολογικό Δελτίο 17, 218–88.Google Scholar
Petsas, Ph. 1963. “Ανασκαφή αρχαίου νεκροταφείου Βεργίνας”, Αρχαιολογικό Δελτίο 18, 217–32.Google Scholar
Phaklaris, P. 1994. ‘Aegae: Determining the site of the first capital of the Macedonians’, American Journal of Archaeology 98, 609–16.Google Scholar
Phaklaris, P. 2011. “Και άλλα προβλήματα του τάφου ΙΙ της Βεργίνας: Το μέγεθος και οι φάσεις κατασκευής του”, in Valavanis, P. (ed.), Ταξιδεύοντας στην κλασική Ελλάδα. Τόμος προς τιμήν του καθηγητή Π. Θέμελη (Athens), 345–68.Google Scholar
Preucel, R.W. 2006. Archaeological Semiotics (Malden, Mass.).Google Scholar
Price, M.J. 1991. The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus (Zurich).Google Scholar
Rawlings, L. and Bowden, H. (eds.) 2005. Herakles and Hercules. Exploring a Graeco-Roman Divinity (Swansea).Google Scholar
Ritter, St. 2002. Bildkontakte. Götter und Heroen in der Bildsprache griechischer Münzen des 4. Jahrhunderts v. Chr. (Berlin).Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 1987. “Εὑρυδίκα Σίρρα Εὐκλείᾳ”, in Αμητός. Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Μ. Ανδρόνικο (Thessaloniki), 733–44.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 1993. “Βεργίνα 1993. Ανασκαφή στο ιερó της Εὐκλειας”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 7, 51–9.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 1996a. ‘Aegae: a reconsideration’, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 111, 225–35.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 1996b. “Το Ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 10A, 55–67.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 1999. “Βεργίνα 1938–1998: Ζητήματα ερμηνείας και χρονολόγησης”, in Kalogerakou, P. (ed.), Αλέξανδρος ο Μέγας: από τη Μακεδονία στην Οικουμένη (Veroia), 37–48.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2000. ‘Queenly appearances at Vergina – Aegae: Old and new epigraphic and literary evidence’, Archäologischer Anzeiger 2000, 387–403.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2001. ‘The palace at Vergina-Aegae and its surroundings’, in Nielsen, I. (ed.), The Royal Palace Institution in the First Millennium bc (Athens), 201–41.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2002. “Βεργίνα 2000–2002. Ανασκαφή στο Ιερό της Εύκλειας”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 16, 479–88.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2004. Βεργίνα. Ο τάφος του Φιλίππου. Η τοιχογραφία με το κυνήγι (Athens).Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2009. “Βεργίνα 1977/87–2006”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, Επετειακός τόμος εικοσαετίας, 295–306.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr. 2011. ‘The royal presence in the Agora of Aegae’, in Galanakis, Y. (ed.), Heracles to Alexander the Great. Treasures from the Royal Capital of Macedon, a Hellenic kingdom in the Age of Democracy (Oxford), 193–203.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Kyriakou, A., Mitsopoulou, E. and Tourtas, A. 2008a. “Παλαιές υποχρεώσεις και νέα ευρήματα στις Αιγές”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 22, 177–82.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Papageorgiou, P., Maniatis, G., Triantafyllou, S., Kyriakou, A. and Tourtas, A. 2008b. “Μικροανασκαφή σ'ένα αναπάντεχο εύρημα από την αγορά των Αιγών: η διεπιστημονική προσέγγιση”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 22, 183–90.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Kyriakou, A., Mitsopoulou, E. and Tourtas, A. 2009a. “Πολύτιμα ταφικά σύνολα από την αγορά των Αιγών Ι: η αρχαιολογική εικόνα και η ιστορική ερμηνεία της”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 23, 117–22.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Papageorgiou, P., Maniatis, G., Triantafyllou, S., Vavelidis, M., Kyriakou, A. and Tourtas, A. 2009b. “Πολύτιμα ταφικά σύνολα από την αγορά των Αιγών ΙΙ: η διεπιστημονική προσέγγιση”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 23, 123–30.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Kyriakou, A., Tourtas, A., Papageorgiou, P. and Triantafyllou, S. 2010a forthcoming. “Βεργίνα 2010. Ανασκαφικές και εργαστηριακές έρευνες”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 24.Google Scholar
Saatsoglou-Paliadeli, Chr., Antikas, Th., Antikas, L., Kyriakou, A. and Tourtas, A. 2010b forthcoming. “Βάση δεδομένων και πρόδρομες παρατηρήσεις στο σκελετικό υλικό από το θάλαμο του τάφου ΙΙ στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας”, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη 24.Google Scholar
Schauenburg, K. 1957. ‘Zur Symbolik unteritalischen Rankenmotiven’, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Römische Abteilung 64, 198–221.Google Scholar
Schultz, P. 2009. ‘Divine images and royal ideology in the Philippeion at Olympia’, in Jensen, J.T. (ed.), Aspects of Ancient Greek Cult. Context, Ritual and Iconography (Aarhus), 125–93.Google Scholar
Smith, H. 1976. Funerary Symbolism in Apulian Vase-painting (Berkeley).Google Scholar
Themelis, P. 2000. Ήρωες και ηρώα στη Μεσσήνη (Athens).Google Scholar
Themelis, P. and Touratsoglou, G. 1997. Οι τάφοι του Δερβενίου (Athens).Google Scholar
Tsigarida, B. 1987. “Χρυσό στεφάνι μυρτιάς από τη Βεργίνα”, in Αμητός, Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Μ. Ανδρόνικο (Thessaloniki), 907–16.Google Scholar
Tsigarida, B. 1988. ‘Metal wreaths in the Greek world’ (DPhil thesis, University of Oxford).Google Scholar
Tsigarida, B. 1993. “Παρατηρήσεις πάνω στα μετάλλινα στεφάνια της Μακεδονίας”, in Αρχαία Μακεδονία V: Ανακοινώσεις κατά το πέμπτο διεθνές συμπόσιο, Θεσσαλονίκη, 10–15 Οκτωβρίου 1989 (Thessaloniki), 1631–43.Google Scholar
Tsigarida, B. 1997. ‘Jewellery from the Geometric period to Late Antiquity (9th c. bc – 4th c. ad)’ in Kypraiou, E. (ed.), Greek Jewellery. 6,000 Years of Tradition. Thessaloniki, Villa Bianca 21 December 1997–21 February 1998 (Athens), 61–70.Google Scholar
Tsigarida, B. 2006. ‘Couronnes, diadems, colliers et boucles d'oreille de Macédoine centrale à l’époque de Philippe II et d'Alexandre le Grand', in Nicolini, G. (ed.), Les Ors des Mondes grec et barbare (Paris), 139–51.Google Scholar
Tsigarida, B. 2010. ‘A new gold myrtle wreath from central Macedonia in the collection of the Archaeological Museum of Thessaloniki’, Annual of the British School at Athens 105, 305–14.Google Scholar
Tsigarida, B. and Ignatiadou, D. 2000. Gold of Macedon. Archaeological Museum of Thessaloniki (Athens).Google Scholar
Vavelidis, M. 2007. “Κοιτάσματα χρυσού και αρχαία μεταλλευτική δραστηριότητα στη Μακεδονία και Θράκη – Αρχαιομεταλλουργικές έρευνες”, in Grammenos (ed.) 2007, 47–61.Google Scholar
Vokotopoulou, I. 1990. Οι ταφικοί τύμβοι της Αίνειας (Athens).Google Scholar
Voutiras, E. 2006. ‘Le culte de Zeus en Macédoine avant la conquête romaine’, in Guimier-Sorbets, A.-M., Hatzopoulos, M.B. and Morizot, Y. (eds.), Rois, cités, nécropoles. Institutions, rites et monuments en Macédoine. Actes des colloques de Nanterre (décembre 2002) et d'Athènes (janvier 2004) (Athens), 333–45.Google Scholar
Wescoat, B.D. 2003. ‘Athens and Macedonian royalty on Samothrace: The Pentelic connection’, in Palagia, O. and Tracy, S.V. (eds.), The Macedonians in Athens 322–229 bc. Proceedings of an International Conference held at the University of Athens, May 24–26, 2001 (Oxford), 102–16.Google Scholar
Wheatley, P.V. 1998. ‘The Date of Polyperchon's invasion of Macedonia and murder of Heracles’, Antichthon 32, 12–33.Google Scholar
Williams, D. 1998. ‘Goldsmiths and workshops. Identifying Greek jewellers and workshops’, in Williams, D. (ed.), The Art of the Greek Goldsmith (London), 99–104.Google Scholar
Williams, D. and Ogden, J. 1994. Greek Gold. Jewellery of the Classical World (London).Google Scholar
Worthington, I. 2008. Philip II of Macedonia (New Haven).Google Scholar
Wünsche, R. (ed.) 2003. Herakles – Herkules. Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek 2003 (Munich).Google Scholar