Athaulf, king of the Visigoths: speech at Narbonne (414)

Orosius, Historiae adversuspaganos, VII.43

Gothorum tune populis Ataulphus rex praeerat: qui post irruptionem Urbis ac mortem Alarici, Placidia, ut dixi, captiva, sorore Imperatoris, in uxorem adsumta, Alarico in regnum successerat. Is, ut saepe auditum, atque ultimo exitu ejus probatum est, satis studiose sectator pacis, militare fideliter Honorio Imperatori, ac pro defendenda Romana republica inpendere vires Gothorum praeoptavit. Nam ego quoque ipse virum quemdam Narbonensem, illustris sub Theodosio militiae, etiam religiosum prudentemque et gravem, apud Bethleem oppidum Palaestinae, beatissimo Hieronymo presbytero referentem audivi, se familiarissimum Ataulpho apud Narbonam fuisse; ac de eo saepe sub testificatione didicisse, quod ille cum esset animo, viribus, ingenioque nimius, referre solitus esset, se in primis ardenter inhiasse: ut, obliterato Romano nomine, Romanorum omne solum, Gothorum imperium et faceret et vocaret; essetque, ut vulgariter loquar, Gothia quod Romania fuisset; fieretque nunc Ataulphus, quod quondam Caesar Augustus. At ubi multa experientia probavisset, neque Gothos ullo modo parere legibus posse propter effraenatam barbariem, neque reipublicae interdicere leges oportere, sine quibus Respublica non est Respublica; elegisse se saltern, ut gloriam sibi de restituendo in integrum, augendoque Romano nomine Gothorum viribus quaereret, habereturque apud posteros Romanae restitutionis auctor, postquam esse non potuerat inmutator.