1 Erasmi Opuscula, a supplement to the Opera omnia, ed. Wallace K. Ferguson (The Hague, 1933), p. 240: ‘Primus omnium qui mini admodum familiares erant, deprehendit laborem meum iuuenis haudquaquam vulgariter doctus Ioannes Ludouicus Viues.’ (This refers to Erasmus's stay in Brussels from October 1516 to January 1517.) Ibid., p. 248, as to Vives's witnessing the conversation with Briard, which took place around April 1518. Ibid., p. 264.: ‘Fieripotest vt Vives aut Alardus… schedam aliquamLeiapudme viderint. Nam hos aliquoties non exclusi cubiculo, idque priusquam irem Basileam, editurus denuo Nouum Testamentum.’ (Erasmus left for Basle in May 1518. Neither Lee nor Alard of Amsterdam won the respect of Erasmus, who, in a letter to Peter and Christopher Mexia of 24 Dec. 1533, still remembers that Vives had been accused of conniving with Lee in 1518.)

2 Ovatio Virginis dei parentis, ad fin. (Johannis Lodovici Vivis Valentini Opera omnia, ed. Gregorius Majansius, Valencia, 1782-1788, VII, 130): ‘Utinam nostrae tempestatis Principes, eos prseceptores admitterent, qui Christi et Deiparai triumphos imitandos cuique esse monerent! Habet quidem suum Adrianum noster Princeps: utinam frater ejus Fernandus Erasmum Roterodamum amicum meum probatissimum et eruditissimum virum nancisceretur.' (This Ovatio was published, with title variants, as part of the dialogue Triumphus Christi Iesu in two undated editions, assigned to 1514 and 1519. The dedicatory letter that precedes the dialogue is dated ‘Parrhisiis Mense Aprili. AN D.M.xnn'.)

3 Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, ed. P. S. and H. M. Allen (Oxford, 1906 ff.), II, 496-497: ‘Qui has perfert probus est iuuenis; ei promisit nescio quid Sistinus. Is ea fiducia petit Angliam, ignarus ex simplici promisso non nasci actionem: sed tamen extimula hominem vt magis ei faueat. Si Viues crebro fuit apud te, facile coniectabis quid ego passus sim Bruxellae, cui cotidie cum tot salutatoribus Hispanis fuerit res, praeter Italos et Germanos.’ (Letter to More, from Antwerp, 8 Mar. 1517. One copy has ‘Lud. Vives’ in the margin, and the mention of Brussels, where Erasmus knew Vives, reinforces the identification.)

4 Allen, III, 491-493.

5 Allen, IV, 263-264, Erasmus to Vives, Louvain, May (?) 1520: ‘Quid te felicius, eruditkjime Viues? qui gratiam ineas etiam maledicendo, quum nos et benedicendo nobis odium et inuidiam conciliemus. Conati sumus verae pietatis ac religionis aperire fontes … ; et sic in me debacchantur monachi quidam, quasi sacrilegium admiserim; quum tu tam gratos et commodos experiaris sophistas, iritabile, vt vulgus existimat, hominum genus. Proinde postea quam res tibi tam feliciter cessit, perge qua coepisti, studiis ad meliora reuocandis inuigilare… . [Academicos Louvanienses] obruent tandem indies magis ac magis inualescentia rectiora studia, praesertim si tu te in hoc bello Camillum quendam praebeas.'

6 Allen, IV, 280-283, Erasmus to Vives, Louvain, June 1520: ‘Nae te prospero quodam sydere natum esse oportuit, cui tam feliciter successerit quod perfuga velitatus sis in veteres commilitoues tuos sophistas … Profecto gratulor publico successui studiorum; sed priuatim etiam gratulor Academiae Parisiensi ob pristinam consuetudinem illic annis aliquot non insuauiter actam. Quid autem posthac non sperandum, posteaquam Sorbona spretis leptologiis solidam ac veram theologian! amplectitur? Gaudeo reuocari Musas antehac prorsus exules a publicis gymnasiis. Quas tamen sic recipi velim vt barbariem ac friuolas tricas tantum discutiant, non etiam obruant disciplinas cognitu necessarias … His Uteris turn demum suus est honos quum aliis disciplinis grauioribus veluti condimentum admiscentur … Louanii quibus tumultibus obstitere proceres ne quis quamlibet honestam disciplinam profiteretur vel gratis! … Ipse huius tumultus non tantum testis sed et pars aliqua fuisti … Et tamen haud scio an vsquam gentium magis inualescant literae politiores quam hie; vt plane mihi videre videar illud Horatianum, “Duris vt ilex” … Sed nescio quibus pedicis hie alligor, atque ab his potissimum retineor quorum odiis expelli poteram. Non licet harena cedere, nee vllus est pugnarum finis.'

7 Allen, IV, 268 and 267, More to Erasmus, Canterbury, 26 May 1520 : ‘ … me profecto quae scripsit in Pseudodialecticos peculiari quadam voluptate perfundunt: non ideo tantum (quanquam ideo quoque) quod illas ineptas argutias lepidis cauillis eludit, validis argumentis oppugnat, ineuitabili ratione a fundamentis eruit atque subuertit, sed et praeterea quod ibi video quaedam iisdem fere tractata rationibus, quas et ipse mecum olim, quum nihil adhuc Viuis legissem, collegeram…. quern vnum ferme reperias vsquam, qui tarn virente aetate … tarn absolutum ciclopedias orbem absoluerit? … Multo vero maximum est sic bonas artes imbibisse discendo, vt in alios easdem possis rursus docendo transfundere; at quis illo docet apertius, dulcius, efficacius?’ Ibid., pp. 269-270, Erasmus to More, Louvain, June 1520: ‘De Ludouici Viuis ingenio gaudeo meum calculum cum tuo consentire … Non alius magis idoneus qui profliget sophistarum phalanges; in quorum castris diu meruerit.'

8 In pseudo-dialecticos in med. (Opera omnia, III, 56): ‘Si quid paullo cultius scriptum est, quodcunque sit ejus argumentum, illud (tam inscii et stupidi sunt) non philosophiam, non theologiam, non jus, non medicinam, sed grammaticam vocant … qui enim, in-” quiunt, fieri potest ut terso illo atque eleganti stylo … philosophia, theologia, caeteraeque artes perhibeantur? Quo quid potest insanius dici! quern errorem ego, si decern [posthac] annos valetudine non prorsus adversa Dei beneficio vixero, e mentibus illorum non argumentis, sed ipsa re delebo.'

9 Opera omnia, 1, 36: ‘Quod facto comprobavit editis septem libris De Corruptis Artibus, quinque De Tradendis Disciplinis, et octo De Artibus.'

10 Allen, rv, 270-272.

11 In pseudo-dialecticos, ad fin. (Opera omnia, III, 63): ‘Dullardum ego et Gasparem Laxem praeceptores olim meos, quos honoris gratia nomino, querentes ssepe summo cum dolore audivi, se tam multos annos rei tam futili, atque inani impendisse.'

12 Cf. Georg Eulitz, Der Verkehr zwischen Vives und Budaeus (Chemnitz, 1897).

13 Eulitz, op. tit., p. 14, in a translation of the Greek portion of this letter, makes this and other passages refer to text-criticism: ‘Denn die Schriften der neueren Philosophen und Theologen sind so verderbt, dass es weniger Schwierigkeit verursacht, eine vollstandige Neuausgabe zu besorgen, als den iiberlieferten Text mundgerecht zu machen. Diese Angelegenheit machte dir viel zu schafFen.’ I cannot agree that this is the meaning. (I have not seen Tusanus's notes ad he.)

14 Cf. Philologicarum epistolamm centuria una diversorum a renatis Uteris doctissitnorum virorum ... omnia nunc primum edita ex bibliotheca Melchioris Haiminsfeldii Goldasti (fort, 1610), p. 222, Vives to Bude, 7 Mar. 1520: ‘Quocirca in maerore non sum, quod mihi de funere eloquentiae dixeris, cui me iampridem dedi devovique totum (quam placida ilia et approbante, tuum tuique similium esto iudicium): sed devovi tamen.'

15 Gulidmi Budaei parisiensis … Lucubrationes variae … quibus adiunximus Epistolarum eiusdem Latinamm ac Graecarum libros VI… (Basle, 1557), p. 327, Bude to Vives, 10 Jan. 1521: ‘Quod qucreris de iniqua scriptitantium conditione, quibus quasi iure quodam moribus huius aetatis recepto, incessere malevolentissima fere simultas et nocentissima solet: id tu et recte aestimasse et verbis videris appositis expressisse. Atqui ego eum morem et institutuni veluti quandam carnificinam animorum tarn acerbam esse iudico, earn ut ob rem maxime scribendi intentionem ad ea argumenta detorquere instituerim quae longisime ab ista amarae velitationis vicissitudine abducere stylum videbantur.'

16 Vives's posthumous Dialectices libri quattuor (Paris, Prigentius Calvarinus, 1550: the unique copy is in the Bibliotheque Nationale) is an elementary logic, only datable as after 1512. It may well belong to Vives's earliest teaching experience, for it contains a full explanation of the terms Barbara, Celarent, etc., which Vives later thought otiose.

17 De ratione studii puerilis (1523).

18 Linguae latinae exercitatio (1538).

19 Majansius, Opera omnia, 1, 180-182, collects the passages relevant to this project, as for another projected work, a de ratione linguarum, which was to have been a historical work showing the changing norms of languages.

20 E.g. the report of Nicolas Daryngton, adduced by P. S. Allen, contained in a letter from Louvain, 1521: ‘My studies are carried on alone; except that I go to hear a Spaniard named Vives lecturing on Mela; and he has also expounded to us Suetonius’ life of Julius Caesar’ (summarized by J. S. Brewer, Letters and papers, foreign and domestic, of the reign of Henry VIII, 1509-1530, London, 1862 ff., ni, no. 2052). In his preface to the printed version of his course on the Somnium Scipionis, delivered in Paris in 1520, Vives adds Quintilian and Livy to the authors he had expounded in Louvain. Majansius, Opera omnia, I, 123, quotes Aubert le Mire, writing soon after 1600, as reporting that Vives lectured on expository style in Louvain: ‘Adolescens Lutetia; operam Philosophise dedit; inde Lovanium profectus Latinse et Grascas lingua; serio incubuit; ubi et libros De Arte docendi (dicendi) publice praelegit, et postea edidit.’ The last book of Vives's De ratione dicendi (1532) is on the ratio docendi. I am not yet able to adjust this report to the contemporary evidence. Majansius corrects, in le Mire's text, docendi to dicendi, in order to complete the reference to the publication of 1532, which is in three books. Le Mire's work, the Elogia illustrium Belgii scriptorum (Antwerp, 1602), is said to contain many unsupported statements.

21 In quartum Rhetoricorum ad Herenniutn praelectio, in fine (Opera omnia, 11, 89): ‘quartum RJietoricorum ad Herennium celeri lectione interpretabimur, quern ubi primum finierimus, earn quam in principio professi sumus, praestantissimam omnium judicio affectum artem trademus.'

22 Cf. notes 7 and 20 above, first paragraph. A letter of Martin Dorp attests Vives's success as quodlibeticus in Louvain in Dec. 1522. Cf. Henry de Vocht, Monumenta Humanistica Lovaniensia: Texts and Studies about Louvain Humanists . . . (Louvain, 1934, Humanistica Lovaniensia 4) pp. 388-389.

23 Opera omnia, iv, 26-27: ‘Qui quartum Rhetoricorum ad Herennium, et affectuum artem tradit … ipsam vero ejus provinciam ego quandoque, ut scitis, assumseram, profitebarque me daturum illis brevi artem omnium affectuum movendorum, quam opinabar me perbelle habere; ised, Deus bone, quam eram falsus? ajebam me illos docturum, uti sibi gratiam et benevolentiam compararent, quam ab illis nequivi unquam adipisci, meorum enim laborum cum mercedem postularem, ac si telo illos caecidissem omnes fugerunt.'

24 Cf. Praelectio in Convivia Francisci Philelphi, in Opera omnia, n, 83: ‘Nescii non estis, optimi viri, quam sit unumquemque sibi ipsi satisfacere facile, omnibus vero difficillimum … Est enim (inquit in Phasdro Socrates) contentiosis incredibilis demonstratio. i At quid tam multa de humano sensu? Nempe ut intelligatis priore interpretatione, quum non arbitrarer mercedem, quam pollicebantur auditores, meo labori, ac arti illi, quam profitebar, respondere, duxisse me satius lectionis filum rumpere, quam exiguitate mercedis perterritum, nihil quod illis placeret, nihil quod illis foret oblectamento, in medium afferre, quapropter multis forsitan non satisfeci, mihi ipse satisfeci, cordatis quidem viris, ut spero; equis enim non videt praestare nequaquam interpretari, quam qua? dicat professor, nulla spe fretus, ea proferat longe frigidissima, neminem studeat movere, ne se ipsum quidem, quod in primis necesse est?'

25 The prelection on the Convivia was so dated by Bonilla y San Martin. Cf. his Luis Vives y lafilosofia del renacimiento (Madrid, 1929), in, 63.

26 Cf.… Aurelii Augustini opus absolutissimum de Civitate Dei, magnis sudoribus emendatutn ...per virum clarissimum … loan. Lodovicum Vivem … (Basle, 1522), sig. aa2r, prae fatio: ‘[Erasmus] cumque aliis, quod eorum esset et amplior eruditio, et ingenium felicius, et diligentia dexterior, graviora mandasset et maiora, mini libros attribuit de civitate dei duos et viginti; quod opus bona ex parte turn rerum gestarum fabularumque narrationibus, turn disputationibus philosophicis occuparetur; quibus rebus magnam aetatis partem videbamur impendisse, magno quidem conatu et voto, utinam pari successu. Theologica tametsi multa inerant, tamen non ita forsan ut aliis libris crebra, quamquam ab hac etiam sacrosancta disciplina numquam alieni fuimus, quantum per aetatem nostram, et aliarum artium quae nos mirifice ceperunt studia, licuit.'

27 Cf. John Twyne, De rebus Albionicis (London, 1590). This posthumous work contains reminiscences of Twyne's teacher, Vives, whom he followed from Louvain to Oxford. But apart from those two statements, all of the views and personalia of Vives are derived from his commentary on Augustine, including details of Twyne's own assistance with Vives's research. The two principal references to Vives are explicitly derived from the commentary. Foster Watson mistakenly saw independent testimony as to Vives's life and views in Twyne's book, and misread one passage to conclude that Vives had made a statement about Merlin. Cf. Foster Watson, Luis Vives el gran Valenciano (Oxford, 1922), pp. 45-48, and his Las relations dejoan Lluls Vives amb els anglesos i amb I'Angleterra (Barcelona, 1918), pp. 39-52.

28 Cf. Vives's preface to Aurelii Augustini opus … de Civitate Dei, aa4^r: ‘… venique ad praefationes scribendas adeo fessus, et labore tanto tamque vario fractus, ut literas omnes librosque nescio quemadmodum animus aversaretur, velut crudus stomachus ac redundans cibos omnes: liberari tandem ea molestia misere cupiens, et universis atque unicis votis exoptans.'

29 Cf. Allen, in, 68 for a biographical notice.

30 Cf. Litterae virorum eruditorum ad Franciscum Craneveldium 1522-1528, ed. Henry de Vocht (Louvain, 1928, Humanistica Lovaniensia 1), pp. 4-5, for a note summarizing Vives's difficulties at Louvain, e.g. ‘The difficulty which had been made … probablyoriginated in the fact that he had neither matriculated nor graduated'; but ‘Towards the end of the second decade of the XVIth century the majority of the professors felt rather suspicious about Erasmus's friends.’ The letter of Vives published in part with this note (c. Mar. 1520) shows that the faculty at Louvain found one of Vives's proposed courses absurd.

31 In pseudo-dialecticos, ad fin. (Opera omnia, III, 60): ‘… cum ad conventutn prudentiorum hominum ex scholastico tecto educuntur, ita stupent, ac si essent in silvis educati… hinc quoque fit, ut negotiis gerendis, legationibus obeundis, administrandis rebus, aut publicis aut privatis, tractandis populorum animis ineptissimi sint … ; neque enim iis se se artibus tradunt, quibus ha;c omnia percipiuntur, qujeque et animum, et vitam humanam instituunt, cujusmodi est Philosophia moralis, quae mores mentemque ornat; Historia, qua; mater est rerum cognitionis et usus, id est prudentise; Oratoria, quae vitam sensumque communem et docet et moderatur; Politica facultas, et Oeconomica, quibus civitatum rerumque familiarum status et regimen constat.'

32 Cf. e.g. Vives's Prcekctio in Convivia Phiklphi (Opera omnia, II, 85): ‘Quanta in eo (dii boni) antiquitatis notitia, quanta et inventorum et disciplinarum conservata Historia, unde opus hoc. de quarundam ortu et incremento disciplinarum, non inepte plures inscribi putarunt.'

33 For biographical data used in the remainder of this paper, cf. Henry de Vocht, 'Vives and his visits to England', in Monumenta Humanistica Lovaniensia, and Foster Watson, Las relacions dejoan Lluis Vives amb eh anglesos i amb VAngleterra (Barcelona, 1918). For Vives's uncertainty at this time see also J. Paquier, Lettres familieres de Jerome Aleandre (Paris, 1909), pp. 104-105, Vives to Aleander, 17 Dec. 1522: ‘In rebus meis … omnia sunt, ut solent, incerta.'

34 Cf. de Vocht, Monumenta, pp. 388-389, Dorp to Lethemaat, Louvain, 29 Dec. 1522: 'Nuper eruditissimus vir Ludouicus Viues in responsione Quodlibetica (sic vocant), prudentissime ac summo cum plausu auditorum, de honestis disciplinis disseruit, earum limites olim per seculi tenebras confusos belle discreuit, jn sophisticen plenis velis jnuectus.

35 Cf. p. 141, Litterae … ad Franciscum Craneveldium, Vives to Craneveld.

36 Cf. Vives's letter to Aleander, cit. note 33 above: ‘Tu velim pro amore nostro mutuo patrocineris istic impudentiae meae. Scis quid hie de Vive medico simus coUocuti.'—I take this as referring to a fancy of Vives of himself as healing breaches, e.g. between Erasmus and Bude, then applied to remedying political ills.

37 Cf. the letter dedicatory to Wolsey accompanying the translations of Isocrates, ad ink. (Opera omnia, v, 2-3): ‘… chartulas istas … accipies tamquam arrhabonem ['a pledge’] daturi aliquando justum opus, et meum; nam hoc tempore districto tot laboribus, curisque, et potissimum publica Oxonise professione quam mihi imposuisti, nee meum aliquid licuit parere, nee concinnare alienum quod esset longum.'

38 ‘Existimabat vir eruditissimus, et verae pietatis amantissimus, Ioannes Lodovicus Vives … sui quoque muneris esse, ut exulceratissimis istis temporibus, quibus tantae movebantur de rebus ad religionem pertinentibus quaestiones, tantaeque de rebus maximis tragoediae, ipse quoque pro sua virili quantum posset opis adferret, ac in commune consuleret.'

39 Cf. note 16 above. It would appear that Vives was more concerned with the teaching oflogic in his own person than our evidence leads us to suppose. Perhaps the Dialectices libri quattuor was intended to continue the doubtless elementary instruction of Vives's first term at Oxford, and was then abandoned when the teaching did not continue.

40 Old style, that is, for 1525. Cf.J. S. Brewer, Letters and papers, foreign and domestic, of the reign of Henry VIII, iv, pt. 1 (London and Oxford, 1870), p. 520: ‘Lud. Vives to Wolsey. He shows that at Oxford “iuventutem omnem indies ad solidas et veras disciplinas fieri animatiorem. Ego quum sua sponte currentes exhortor, hoc soleo uti stimulo, Rma. D. T. etc. Hinc iam coeptus est Albertus eiici, datis a me quaestionibus de quibus non iucundius modo disputetur, sed fructuosius. Turn in dialectica et reliqua philosophia multas illis ademi pravas opiniones ex iudiciis corruptis. Nihil non debent D. T. Illmae., cui ego debeo omnia.” Oxford, 15 March 1524.'

41 Cf. Litterae.. .ad Franciscum Craneveldium, p. 495, Vives to Craneveld, 13 Apr. 1526.

42 Cf. op. tit., p. 435: ‘Ego opera qusedam institutuj tanto argumento, ut referre non ausim, ne me insanire arbitreris; nam meipsum mej pudet, quj tantum sim mihj de me pollicitus.'

43 Cf. op. cit., pp. 443-444: ‘Ilepi Dicam illud tantum, quod est de Homero apud Silium [B.P. XIII, 788, 790]:

vellem adesses: subleuares fessum, & laborantem adiuuares. Sed nos si aliud prasstare non poterimus, saltern conatus nostras dexterioribus illis ac fcelicioribus trademus, velut in cursu lampada; hoc est, vel adiuuabimus multorum studia, vel quod est proximum, excitabimus [Aeneidvi, 663-665];

O utinam in his curis leceat spiritum Patri reddere!'

44 Cf. op. cit., pp. 449-450: ‘Vereor ne qua; tu dicis tibi ficturum somnia, ex somniis meis sumas veris ac . Sed haec imo penes ac pium institutum ad opus afferre; reliqua disponat Ipse ex vsu nostro, qui vnus nouit quid demum vsui sit nobis. Vadimonium desertum vtique nihil demireris, si inscriptiones videas, vt illas Graecorum apud Plinium. [Hist. Nat. praef. 24, a passage criticizing high-sounding and all-inclusive titles like .] Sed erant & alia, qua: me a longiore itinere retrahebant!'

45 Cf. op. cit., p. 457: ‘Inscriptiones & librorum argumenta explicarem tibi coram omnia, epistola? credere non ausim, si in alienas manus incidat. Nee tamen citius pariam quam elephantus, ni forte abortiar: non quidem partu illo elephant) novennalj in vulgus credito, sed biennij, quemadmodum eruditj tradunt.'

46 Cf. op. cit., pp. 467-468: ‘Quod dicis te olfecisse tandem, quod tanto amico tarn diligenter occultarem, est quidem ea pars operis, Equidem ovx tametsi iuueni amicissimo. … Domum nihil aliud me quam cura temporis reduxit; cuius primam debere esse rationem non ignoras iis, qui exorsi sunt aliquid magnum, si non re vera, saltern proportione virium suarum; quippe his decet homines sua omnia metiri. Ita quottidie cubitum concedo, vt videatur dies fuisse breuissimus, & progredior in opere callipedis more: videlicet nauigo plerumque inter scopulos; quos si semel evadam, liberior deinceps erit cursus.’ (Callipedes, an actor, proverbial for running without getting anywhere; cf. Suetonius, Tiberius, 38.)

47 Cf. op. cit., p. 478: ‘Sed de disciplinis: quale est hoc saeculum, mi Craneueldj, in quo iniuriam se credat accipere, qui errori eximitur? … Transeo quod, quemadmodum ferunt, olim Mydae quicquid attigisset, solitum esse in aurum conuertj, sic nonnullj hoc tempore omne ignotum vocant hasreticum … Ex omni hominum memoria, nullam fuisse aetatem existimo, in qua magis inuisum fuerit adiuuare studia, quam hac, in qua sectis & dissensionibus fracta & concisa sunt omnia! Vna restat spes, quod opinionum commenta delet dies, naturae iudicia vera & solida confirmat. Atque vtinam scopuli essent sirenasj corruptcllae istae artium: esset saltern obtentus voluptatis, qua capti homines minus mirum esset illic detinerj, ac consenescere. Nunc vero praeterquam quod sint noxiae, sunt “»etiam amarissimas, vt nee alliciant specie, nee remorentur delectatione, aut fructu. Nee vafricia est in caussa, sed in alijs quaestus, in aliis ambitio, in plerisque omnibus ignoratio meliorum, turn malle didicisse, quam discere, & asgerrime ferre viderj nihil esse actum studio tot annorum.'

48 Cf. op. cit., p. 495; ibid., p . 575, Vives to Craneveld, 15 Tan. 1527: ‘Molimen hoc meum cudendi aliquid quod credam vtile futurum, magnae molis, et proinde tardius procedit, nee celeriter prodibit.'

49 Cf. Bonilla y San Martin, ‘Clarorum Hispaniensium epistolae ineditae', Revue Hispanique VIII (1901), 254: ‘Caeterum quod meditari te scribis, cupio cognoscere quid sit.'

50 Bonilla y San Martin, pp. 264-265: ‘Quae in manibus nunc habeo de argumentis variis et magnis, nee facile possem paueis verbis explicare, nee ausim exponere, ne me vel temerarium esse putes, qui tarn vastum sim pelagus ingressus, vel arrogantem, qui tantum de viribus mihi meis pollicear. Si adesses, patefacerem tibi omnia, ut consilio tuo uterer. Nunc quum abes, nihil attinet summas ad te perscribere, neque enim sententiam de te ullam audire possem dumtaxat profuturam, nisi omnibus prius perspectis ac percognitis. Nee Erasmum licet consulere, qui fere non abest propius quam tu. Itaque nos ipsi nobis vela panimus, et clavum regimus, et in scalmo assidemus, et celeusma concinimus, denique omnia obimus soli nauis huius munia, quod bene ac fortunatissime vertat, et acquiescimus iudicio nostro, quum neminem habemus cuius opera possimus in hoc uti. Fortassis libris editis commode aliquid vel amici consulendo admonebunt, vel obiurgando inimici, aut etiam ignoti iudiciis suis temere iactandis. Scis enim populum nee sentire recte scire, nee posse tamen reticere, quae sentiat. Itaque voces et iudicia multitudinis in re nova aucupabimur trans pergulam, ut pictor ille Graeciae celeberrimus; non deerit cerdo, qui de crepida bene moneat. Neque tamen est animus volumina haec domo proferre, priusquam existimem ita iam posse in publicum prodire, ut non sit cur ea revocanda brevi habeam domum, et reddenda incudi. Sentio enim nos sic edendis Libris opera saepe abuti nostra et lectoris cum detrimento non exiguo fructus operis,in quo incipiam (i.e. ‘be pretentious’).

51 Cf. Allen, VII, 444, Goclen to Erasmus, Louvain, 16 Aug. 1528: ‘Consilia Viuis nisi e Uteris tuis non noui. Et animo est sublimiori quam qui nobis quicquam communicet, egoque tuum consilium secutus cum Viue praeter ciuilem amiciciam nihil habui commune.' (The reference is obscure, but it should be remarked—and has not been so far— that the advice may not have concerned Vives, but only proud men in general.)

52 Cf. Allen, VII, 471, Erasmus to Vives, 2 Sept. 1528: ‘lam est celebre nomen tuum, nee dubito quin aliquando futurum celeberrimum, praesertim si te semel commendes opusculo ad vtilitatem parato, quale est Lazari Bayfi.’ (Erasmus was serious about the value of such works, and aided Ba'if with his later De vasculis cuUnariis, printed by Froben in 1531.)

53 Cf. Opera omnia, VII, 140, Vives to Honorato Juan: ‘Disciplinx mea: coeptae sunt Antuerpia: excudi: Rhetorica, et de sermone, ac linguis in aliud tempus distuli, philosopphicis, plusquam gestare possim, onustus.’ (This letter, so far undated, can readily be assigned to early July 1530, for it mentions as current an absence of Louis de Praet to attend the wedding festivities of Eleanor of Austria and Francis 1 in Paris: these took place beginning on 4 July 1530.)

54 Cf. Allen, vm, 493, John of Heemstede to Erasmus, Louvain, 14 July 1530: ‘Audita nunc Ludouici Viuis ad iuuentutem oratione, commodum in ipso scholarum egressu reperio meum Goclenium.'

55 Cf. Allen, vm, 491-492, Goclen to Erasmus, Louvain, 14 July 1530: ‘[Curtius] duodecimo die Iulii suscepturus est insignia theologiae. Ad cuius diei celebritatem Viues, Laurinus et plaerique alii ex amicorum tuorum numero dicebantur arfuturi. Viuem con ueni; qui respondit, siquid in mentem veniat quod cupiat scire Erasmum, opportune se missurum literas: nequid essem sollicitus. Si ad me miserit, mittam vna cum meis. Meditatur hie orationes aliquot xal \6yovs wporpeimKobs, vt libros suos faciat vendibiliores. Simul agit cum Rutgero nostro Rescio de imprimendo commentario de causis corruptarum omnium disciplinarum, quaque ratione in integrum possint restitui. Maxima tanti promissi est expectatio. Rutgerus tamen non audet rem aggredi nisi ipsius autoris periculo. Exitus adhuc est in incerto. Laurinum in singulas horas expectamus … Venit tandem Laurinus, sed negabat se quicquam habere quod tua referret scire. Idem responsi a Lodo. Viuete et Barlando est redditum … Viues habitis duabus orationibus publice hue euasit, vt ostenderet priuatim sese suos commentaries esse praelecturum mercede. Res videtur illi redire ad incitas.’ (I.e. ‘he seems to be in straits.’ Vives evidently told Goclen only of his disappointment with the Louvain printer Rescius, and not of his successful negotiations with Hillen.)

56 Cf. Goldast, op. cit. in note 14 above, p. 216, Vives to Bude, Bruges, 1 Sept. 1532: magnam habebo gratiam, non in hisce tantum, quae sunt a nobis quodam modo ](neque enim tibi consilium hoc meum est opus), verum etiam in seriis, velut in libris meis de disciplinis,et aliis,si quos meosvacabit [text ‘vocabit’] inspicere.’ Vives had written, at Bude's request, a letter of advice about spending old age.