Hostname: page-component-848d4c4894-sjtt6 Total loading time: 0 Render date: 2024-06-28T18:56:49.608Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Village court records and peasant credit in fifteenth- and sixteenth-century Poland

Published online by Cambridge University Press:  01 May 2014

PIOTR GUZOWSKI
PIOTR GUZOWSKI*
Affiliation:
Institute of History and Political Sciences, University of Bialystok.
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

In fifteenth- and sixteenth-century Poland, village courts facilitated the registration of a variety of private transactions among peasants. This article uses the surviving court books of this period to explore the courts' development and functions, and to analyse the numerous peasant credit contracts found in their records. The aim of the article is to show that in late medieval and early modern Poland the village courts provided a well-established system for registering peasant transactions, and that this played an important role in the development of credit and land markets.

Les tribunaux de village et le crédit chez les paysans de pologne aux xve et xvie siècles

Dans la Pologne des XVe et XVIe siècles, les tribunaux de village facilitèrent l'enregistrement d'une variété de transactions privées entre les paysans. Dans cet article nous analysons les archives des tribunaux de village qui ont pu être conservées pour cette époque et nous étudions le développement et les fonctions de ces cours de justice. De nombreux contrats de crédit passés par les paysans se trouvent dans ces dossiers. L'ambition de cette recherche est de montrer qu’à la fin du Moyen Age et au début de l’époque moderne, en Pologne, les tribunaux de village ont constitué un solide système d'enregistrement des transactions intervenues entre les paysans et que cela a joué un rôle considérable dans le développement du crédit et des marchés fonciers.

Dorfgerichtsakten und bäuerlicher kredit in polen im 15. und 16. jahrhundert

Im 15. und 16. Jahrhundert ermöglichten Dorfgerichte in Polen die Registrierung einer ganzen Reihe privater Transaktionen zwischen Bauern. Auf der Basis von Gerichtsbüchern, die aus dieser Zeit erhalten geblieben sind, untersucht dieser Beitrag die Entwicklung und die Funktionen dieser Gerichte und analysiert die zahlreichen in ihren Akten greifbaren bäuerlichen Kreditverträge. Das Ziel besteht darin zu zeigen, dass die Dorfgerichte im spätmittelalterlichen und frühneuzeitlichen Polen ein fest etabliertes System für die Registrierung bäuerlicher Transaktionen boten und damit eine wichtige Rolle in der Entwicklung von Kredit- und Landmärkten spielten.

Type
Research Article
Information
Continuity and Change , Volume 29 , Issue 1: SPECIAL ISSUE: LAW COURTS, CONTRACTS AND RURAL SOCIETY IN EUROPE 1200–1600. , May 2014 , pp. 115 - 142
Copyright
Copyright © Cambridge University Press 2014 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

ENDNOTES

1 For definitions of all these terms, see Cerman, Markus, Villagers and lords in Eastern Europe, 1300–1800 (Basingstoke, 2012)Google Scholar.

2 Blum, Jerome, ‘The rise of serfdom in Eastern Europe’, American Historical Review 62 (1957), 807–36Google Scholar; Małowsit, Marian, ‘The economic and social development of the Baltic countries from the fifteenth to the seventeenth centuries’, Economic History Review 12 (1959), 177–89Google Scholar; Brenner, Robert, ‘Agrarian class structure and economic development in pre-industrial Europe’, Past and Present 70 (1976), 30–75Google Scholar.

3 Kriedte, Peter, Peasants, landlords and merchant capitalists: Europe and the world economy, 1500–1800 (Leamington Spa, 1983)Google Scholar; Brenner, Robert, ‘Economic backwardness in Eastern Europe in the light of developments in the West’, in Chirot, Daniel ed., The origins of backwardness in Eastern Europe. Economics and politics from the middle ages until the early twentieth century (Berkeley, CA, 1989), 15–53Google Scholar.

4 See the Introduction to this special issue: Briggs, Chris, ‘Introduction: law courts, contracts and rural society in Europe, 1200–1600’, Continuity and Change 29 (2014)Google Scholar, 3–18.

5 Hinz, Bernhard, Die Schöppenbücher der Mark Brandenburg, besonders des Kreises Züllichau-Schwiebus (Berlin, 1964)Google Scholar; Stock, Theodor, ‘Überblick über die Schöppenbücher der sächsischen und preußischen Oberlausitz’, Neues Lausitzisches Magazin 80 (1904), 158–83Google Scholar; Štefanová, Dana, ‘Schöppenbücher’, in Pauser, Josef, Scheutz, Martin and Winkelbauer, Thomas eds., Die Habsburgermonarchie in der frühen Neuzeit – eine exemplarische Quellenkunde (Vienna, 2004), 511–15Google Scholar; Bruchmann, Karl, ‘Die schlesischen Schöffenbücher und ihre Verzeichnung’, Schlesische Geschichtsblätter 4 (1939), 93–8Google Scholar; Volf, Miloslav, ‘Výsledky soupisu gruntovních knih v Středočeském kraji’, Sborník archivních prací 16 (1966), 50–128Google Scholar; Horáková, Libuše, ‘Vesnické konšelské knihy na libereckého a frýdlantského panství’, Archivní časopis 19 (1969), 210–19Google Scholar; Chocholáč, Bronislav, ‘O studia pozemkových knih’, Sborník prací filozofické fakulty Brněnské univerzity C40 (1993), 51–61Google Scholar.

6 Gąsiorowski, Antoni, ‘Ze studiów nad szerzeniem się tzw. prawa niemieckiego we wsiach ziemi krakowskiej i sandomierskiej (do roku 1333)’, Roczniki Historyczne 26 (1960), 123–70Google Scholar; Luciński, Jan, ‘Lokacje wsi i miast monarszych w Małopolsce do 1386 r.’, Czasopismo Prawno-Historyczne 17 (1965), 93–122Google Scholar; Dybek, Elżbieta, ‘Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334–1434’, Roczniki Humanistyczne 41 (1993), 5–82Google Scholar.

7 Wyrozumski, Jerzy, ‘Gromada w życiu samorządowym średniowiecznej wsi polskiej’, Społeczeństwo Polski Średniowiecznej 3 (1985), 219–51Google Scholar; Kubiak, Barbara, ‘Gromada wiejska i jej funkcjonowanie w Małopolsce w XVI i XVII wieku’, Społeczeństwo staropolskie 3 (1983), 139–58Google Scholar.

8 Wyrozumska, Bożena, Kancelaria miasta Krakowa w średniowieczu (Cracow, 1995)Google Scholar.

9 Bielecka, Janina, ‘Organizacja i działalność kancelarii ziemskich i grodzkich wielkopolskich od XIV do XVIII w.’, Archeion 22 (1954), 129–55Google Scholar.

10 Wyczański, Andrzej, Wschód i Zachód Europy w początkach doby nowożytnej (Warsaw, 2003)Google Scholar, 15, 46.

11 Kubiak, , ‘Gromada’, 152–3; Jan Słowiński, ‘Kancelarie wsi małopolskich od końca XIV do schyłku XVIII wieku’, Studia źródłoznawcze 31 (1990)Google Scholar, 30; Łossowski, Janusz, Dokumentacja w życiu chłopów w okresie staropolskim. Studium z dziejów kultury (Lublin, 2013), 57–62Google Scholar.

12 Grodziski, Stanisław, ‘Księgi sądowe wiejskie (Zasięg terytorialny i geneza)’, Czasopismo Prawno-Historyczne 12 (1960), 85–139Google Scholar; Łysiak, Ludwik, ‘W sprawie genezy ksiąg sądowych wiejskich’, Czasopismo Prawno-Historyczne 14 (1962), 175–94Google Scholar; Wiślicz, Tomasz ed., Katalog małopolskich ksiąg sądowych wiejskich XV–XVIII w. (Warsaw, 2007)Google Scholar.

13 Wiślicz ed., Katalog małopolskich.

14 Słowiński, ‘Kancelarie’, 26.

15 Łossowski, Dokumentacja, 103–10.

16 Wyczański, Andrzej, Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku. Studia (Wrocław, 1977), 88–9Google Scholar.

17 Guzowski, Piotr, ‘Demograficzne uwarunkowania funkcjonowania rodziny chłopskiej na przełomie średniowiecza i nowożytności’, in Kuklo, Cezary ed., Rodzina, gospodarstwo domowe i pokrewieństwo na ziemiach polskich w perspektywie historycznej – ciągłość czy zmiana? (Warsaw, 2012), 84–5Google Scholar.

18 Ibid., 92–3.

19 Łysiak, Ludwik, ‘Wstęp’, in Łysiak, L. ed., Księga sądowa wsi Wary 1449–1623 (Wrocław, 1971), 15–16Google Scholar; Guzowski, Piotr, ‘Organizacja samorządowa wsi na prawie niemieckim w XV i XVI wieku na Rusi Czerwonej (na przykładzie ziemi sanockiej)’, in Łossowski, Janusz ed., Urzędy państwowe, organy samorządowe i kościelne oraz ich kancelarie na polsko-ruskim pograniczu kulturowym i etnicznym od XV do XIX wieku (Cracow, 2010), 440–1Google Scholar.

20 Łosowski, Janusz, Kancelaria grodzka chełmska od XV do XVIII wieku. Studium o urzędzie, dokumentacji, jej formach i roli w życiu społeczeństwa staropolskiego (Lublin, 2004)Google Scholar, 361.

21 It is possible to identify an exact date of 1,162 (75 per cent) of the total of 1,542 entries in the Trześniowa court records.

22 In the records of the village court of Wara it is possible to identify the exact dates of 302 out of 386 entries (78 per cent).

23 Bartoszewicz, Agnieszka, Czas w małych miastach. Studium z dziejów kultury umysłowej óźnośredniowiecznej Polski (Warsaw and Pułtusk, 2003)Google Scholar, appendix 1.

24 Guzowski, ‘Organizacja’, 438.

25 One exception is an article by Mączak, Antoni, ‘Kredyt w gospodarce chłopskiej na Żuławach malborskich na początku XVII w.’, Przegląd Historyczny 60 (1960), 285–311Google Scholar. Some information on peasant credit may also be found in Bortkiewicz, Filomena, Alienacje nieruchomości w prawie wiejskim w Małopolsce (XVI–XVIII w.) (Łódź, 1970)Google Scholar; for a later period, a crucial work is Rybarski, Roman, Kredyt i lichwa w Ekonomii Samborskiej w XVIII w. (Lwów, 1936)Google Scholar.

26 Jewish credit was regulated by laws concerning Jews, not Christians, which made it possible for Jews to lend at 108 per cent annual interest, but prevented Jews’ clients from mortgaging land or houses to them. Grodecki, R., ‘Żydzi w średniowiecznej Polsce’, in Grodecki, R., Polska piastowska (Warsaw, 1969)Google Scholar. On Jewish credit in medieval Poland, see Schipper, Ignacy, Studya nad stosunkami gospodarczymi Żydów w Polsce podczas średniowiecza (Lwów, 1911)Google Scholar; Bałaban, Majer, Dzieje Żydów w Krakowie i na Kazimierzu (Cracow, 1912)Google Scholar; Nożyński, Tadeusz, ‘Żydzi poznańscy w XV wieku 1379–1502’, Kronika Miasta Poznania 10 (1932), 86–263Google Scholar; Koczy, Leon, ‘Studja nad dziejami gospodarczymi Żydów poznańskich przed połową wieku XVII’, Kronika Miasta Poznania 12 (1934), 257–362Google Scholar; Ringelblum, Emmanuel, Żydzi w Warszawie od czasów najdawniejszych do ostatniego wygnania w 1527 (Warsaw, 1932)Google Scholar.

27 Lesiński, Bogdan, ‘O prawnych formach kredytu w Polsce średniowiecznej’, Czasopismo Prawn-Historyczne 32 (1980), 187Google Scholar.

28 Ibid.

29 Kula, Witold, Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego (Warsaw, 1983), 75–90Google Scholar; Wojciech Szczygielski, ‘Dzieje społeczne chłopów w okresie od XVI do XVIII w.’, in Z dziejów chłopów polskich (od wczesnego feudalizmu do 1939 r.) (Warsaw, 1968), 68–125; Żytkowicz, Leonid, ‘Okres gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (XVI–XVIII w.)’, in Inglot, Stefan ed., Historia chłopów polskich, 3 vols. (Warsaw, 1970), i, 256–9Google Scholar.

30 Wyczański, Andrzej, ‘Czy chłopu było źle w Polsce XVI wieku’, Kwartalnik Historyczny 85 (1978), 627–41Google Scholar; Topolski, Jerzy, Przełom gospodarczy w Polsce XVI wieku i jego następstwa (Poznań, 2002)Google Scholar, 18.

31 Księgi wiejskie lubatowskie, Archiwum Główne Akt Dawnych, Księgi Wiejskie, Księgi wiejskie lubatowskie; Księga sądowa Nowej Wsi Łobzowskiej, Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór Branickich z Suchej, Depozyt z Wohynia, sygn. tymczasowa 62; Księga sądowa wsi Rajbrot, Archiwum Państwowe na Krakowie; Księga sądowa wsi Bielcza, Biblioteka Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, manuscript 47; wsi Brzezówka, Księga sądowa, Biblioteka Katedry Prawa Polskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego; Polaczkówna, H. ed., Najstarsza księga sądowa wsi Trześniowej 1419–1609 (Lwów, 1923)Google Scholar; Łysiak, Księga sądowa wsi Wary 1449–1623.

32 B. Ulanowski ed., Księgi Sądowe wiejskie, 2 vols. (Starodawnego Prawa Polskiego Pomniki vols. XI–XII, Cracow, 1920–1), i, 145–273 (‘Księgi gromadzkie wsi Krościenko z lat 1408–1535’), 67–144 (‘Księgi gromadzkie wsi Maszkienice z lat 1482–1602’), 3–55 (‘Księga gromadzka wsi Komborska Wola 1457–1683’); Ulanowski, Księgi Sądowe wiejskie, ii, 77–103 (‘Księgi gromadzkie wsi Jadowniki z lat 1454–1699’), and 203–20 (‘Księga gromadzka wsi Lubcza 1457–1603’).

33 In the Jadowniki records there are entries for the period 1454–1699, but for the purposes of this paper only the fifteenth- and sixteenth-century ones, i.e. 46 entries, are taken into account.

34 A. Pawiński ed., Źródła dziejowe, 24 vols. (Warsaw, 1876–1914), xiv, 4.

35 Central Archives of Historical Records in Warsaw, Archiwum Skarbu Koronnego I, 21, 346v; 902.

36 Pawiński, Źródła dziejowe, xiv, 55.

37 Ibid., 277.

38 Pawiński, Źródła dziejowe, xviii, part 1, 138.

39 Ibid., 48, 149.

40 Pawiński, Źródła dziejowe, xiv, 147.

41 Pawiński, Źródła dziejowe, xviii, part 1, 50.

42 Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, part II, issue 2 (Wrocław, Warsaw, Cracow, Gdańsk and Łódź, 1989), 193; Adam Fastnacht, Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu, part 2 (Brzozów, Wzdów and Rzeszów, 1998), 96; Bartoszewicz, Agnieszka, ‘Księgi sądowe Nowej Wsi (Łobzowskiej) z drugiej połowy XV wieku’, Studia Źródłoznawcze 39 (2001), 115Google Scholar.

43 Fastnacht, Słownik, part 1, 51; part 3, 192, 232; Pawiński, Źródła dziejowe, xv, 55.

44 The identification is uncertain in this case; see Pawiński, Źródła dziejowe, xiv, 171, 277; xv, 461, 584; Fastnacht, Słownik, part 2, 121–2.

45 On the Polish peasant land market see Guzowski, Piotr, ‘The peasant land market in late medieval and early modern Poland, fifteenth and sixteenth centuries’, in Béaur, Gerard, Schofield, Phillipp R., Chevet, Jean-Michel and Pérez-Picazo, María Teresa eds., Property rights, land markets and economic growth in the European countryside (13th–20th centuries) (Turnhout, 2013), 219–37Google Scholar.

46 The analysis of court records does not reveal any traces of any interest rates charged on credit transactions made between peasants. Following the example of medieval town courts, village courts may have wanted to avoid recording information about interest rates through fear of accusations of usury. If so, the amount mentioned in the records included the original sum plus interest. This hypothesis does not seem very likely for two reasons. First, there were no middlemen involved in transactions. Second, the peasant economy, especially in the fifteenth century, was hardly monetised.

47 1 marc = 48 groschen.

48 Guzowski, ‘Demograficzne uwarunkowania’, 86.

49 Piotr Guzowski, ‘Old age in the life cycle of Polish peasants at the turn of the Middle Ages’ (unpublished paper).

50 In the statistical analysis the repayment term was rounded up to half a year. Calculations made for the purposes of this study show that 44.4% of credits were repaid within the period of 1 to 5 years, 35.38% within the period of 5 to 10 years, 16.25% within the period of 10 to 15 years, 2.89% within the period of 15 to 20 years and 1.44% within the period of more than 20 years.

51 Janusz Pelc, Ceny w Krakowie 1369–1600 (Lwów, 1935), Table 6; Gurgul, Jan, ‘Ceny czterech podstawowych zbóż w XVI wieku. Próba porównania’, Rocznik Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniowie 17 (1989)Google Scholar, Table 1.

52 Guzowski, Piotr, ‘A changing economy: models of peasant budgets in fifteenth- and sixteenth-century Poland’, Continuity and Change 20 (2005), 9–25Google Scholar.

53 Ibid.

54 Zbigniew Morawski, Ziemia, urzędy, pieniądze: finanse szlachty łęczyckiej w końcu XIV i pierwszej połowie XV wieku (Warsaw, 1993), Table 15.

55 Urbański, Marek, ‘Niektóre aspekty ruchu kredytowego w ziemi sanockiej w XV wieku’, Przegląd Historyczny 70 (1979)Google Scholar, Tables 6 and 7.

56 Morawski, Ziemia, urzędy, pieniądze, 88.

57 See also: Wiesiołowski, Jacek, ‘Biedni, bogaci, przeciętni. Stratyfikacja społeczeństwa polskiego w końcu XV w.’, in Aymard, Maurice ed., Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin (Warsaw, 1992), 145–53Google Scholar; Wiesiołowski, Jacek, ‘Rozwarstwienie ludności wiejskiej w świetle zeznań świadków w konsystorzu gnieźnieńskim w trzeciej ćwierci XV wieku’, Społeczeństwo Polski średniowiecznej 5 (1992), 277–97Google Scholar; Wyczański, Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku.

58 See Guzowski, ‘A changing economy’, 16–17.

59 Historia Polski w liczbach, vol. 1 (Warsaw, 2003), 77, Table 62.

60 Mączak, Antoni, Między Gdańskiem a Sundem. Studia nad handlem bałtyckim od połowy XVI do połowy XVII wieku (Warsaw, 1972)Google Scholar, where the value of goods in reichstalars is converted into Polish marcs.