Hostname: page-component-77c89778f8-sh8wx Total loading time: 0 Render date: 2024-07-23T02:04:32.477Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Mpu Panuluh's puzzling Panakawans: do clown-servants feature in the Old Javanese kakawin Gaṭotkacâsraya?1

Published online by Cambridge University Press:  05 February 2009

Edwin Wieringa
Edwin Wieringa
Affiliation:
University of Leiden
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Extract

The motto of this article, taken from a novel by Rushdie (1995: 3), briefly summarizes its theme. The ‘traveller’ I wish to discuss is the love story of Abimanyu and Ksiti (or Modern Javanese Siti) Sundari. The earliest account of this story seems to be the Old Javanese kakawin Gaoṭkacâsraya (‘Gaṭotkaca's help’), said to be composed by mpuPanuluh in the late twelfth or early thirteenth century (Zoetmulder, 1974: 277). But how the story travelled and what mouths it ended up in! In 1990, for instance, Kamal Z. recorded his performance of the Javanese pop song ‘Siti Sundari’, composed by himself, in which he sang the following lines:

Type
Articles
Information
Bulletin of the School of Oriental and African Studies , Volume 63 , Issue 2 , January 2000 , pp. 246 - 260
Copyright
Copyright © School of Oriental and African Studies, University of London 2000

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

Bausani, Alessandro. 1974. ‘An Islamic echo of the ‘Trickster’? The ՙayyārs of Indo-Persian and Malay romances’, Gururājamañjarikā: Studi in onore di Giuseppe Tucci. Volume II(Napoli: Istituto Universitario Orientale), 457–467.Google Scholar
Brakel, L. F. 1980. ‘Two Indian epics in Malay’, Archipel, 20: 143–160.Google Scholar
Chambert-Loir, Henri. 1977. ‘A propos du Mahābhārata malais’, Bulletin d'Ecole française d'Extrême-Orient, 64: 265–291.Google Scholar
Cohen-Stuart, A. B. 1854. ‘Djåjå Lenkårå’, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 2: 151–188.Google Scholar
Delsman, H. C. 1951. Dierenleven in Indonesië. 's-Gravenhage/Bandung: Van Hoeve.Google Scholar
Duinhoven, A. M. 1985. ‘Het toeval van de tekst. Over de geschiedenis van Beatrijs’. In van Buuren, A. M. J. et al. (ed.), Tussentijds; Bundel studies aangeboden aan W. P. Gerritsen ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag. Utrecht: HES Uitgevers, 82–100.Google Scholar
Duinhoven, A. M. 1986. Lees, maar raak! Middelnederlandse tektinterpretatie. Muiderberg: Coutinho.Google Scholar
Edel, Doris Rita. 1980. ‘Helden auf Freiersfüssen’ [Unpublished dissertation, University of Utrecht].Google Scholar
Epskamp, C. P. 1976. Semar as trickster. Wajang as a multi-classificatory representation of Javanese society. Leiden: Instituut voor Culturele Antropologie en Sociologie der Niet-Westerse Volken.Google Scholar
Fraassen, Ch. F. van. 1987. ‘Ternate, de Molukken en de Indonesische archipel. Van soaorganisatie en vierdeling: een studie van traditionele samenleving en cultuur in Indonesië’ [Unpublished dissertation, University of Leiden].Google Scholar
Franke-Benn, Christiane. 1984. Die Wayangwelt. Namen und Gestalten im javanischen Schattenspiel. Ein lexikalisches und genealogisches Nachschlagewerk. Wiesbaden: Harrassowitz.Google Scholar
Gay, Peter. 1986. The bourgeois experience; Victoria to Freud. Volume II. The tender passion. New York/Oxford: Oxford University Press.Google Scholar
Gericke, J. F. C. and Roorda, T.. 1901. Javaansch-Nederlandsch handwoordenboek, 2 vols. Amsterdam: Müller; Leiden: Brill.Google Scholar
Groneman, J. 1899. De lakon Pregiwå als wajang wong in den kraton te Jogjåkartå op den 14, 15, 16 en 17 der maand Sapar van het jaar Djimawal, 1829 of 24, 25, 26 en 27 Juni 1899. Naar 't oorspronkelijke Javaansche handschrift. Jogjakarta: Van der Hucht.Google Scholar
Home, Elinor Clark. 1974. Javanese-English dictionary. New Haven and London: Yale University Press.Google Scholar
Hussain, Khalid. 1964. Hikayat Pandawa Lima. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka [Siri Sastera DBP. Bil. 18].Google Scholar
Jonkers, A. 1934. Wangsatama mamaling (Wangsatama gaat uit stelen) en vijftien andere lakon's. Leiden: Dubbeldeman.Google Scholar
Juynboll, H. H.. 1899. Catalogus van de Maleische en Sundaneesche handschriften der Leidsche Universiteits-Bibliolheek. Leiden: Brill.Google Scholar
Kats, J. 1984. De wajang poerwa, een vorm van Javaans toneel. Dordrecht/Cinnaminson: Foris Publications [1st ed. Weltevreden: Commissie voor de Volkslectuur, 1923].Google Scholar
MacKinnon, Kathy. 1986. Alam asli Indonesia; flora, fauna, dan keserasian. Jakarta: Gramedia.Google Scholar
MacKinnon, John. 1990. Field guide to the birds of Java and Bali. Yogyakarta: Gadjah Mada University Press.Google Scholar
Martin, Wallace. 1986. Recent theories of narrative. Ithaca and London: Cornell University Press.Google Scholar
Nieuwenhuys, Rob and Jaquet, Frits. 1980. Java's onuitputtelijke natuur. Reisverhalen, tekeningen en folografieën van Franz Wilhelm Junghuhn. Alphen aan de Rijn: Sijthoff.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1938a. Javaanse volksvertoningen. Bijdrage tot de beschrijving van land en volk. Batavia: Volkslectuur.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1938b. Javaans-Nederlands handwoordenboek. Groningen/Batavia: Wolters.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1967. Literature of Java. Volume I. The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1968. Literature of Java. Volume II. The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1970. Literature of Java. Volume III. The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Pigeaud, Th. 1975. Javanese and Balinese manuscripts and some codices written in related idioms spoken in Java and Bali. Wiesbaden: Steiner (Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland Band 31).Google Scholar
Poerbatjaraka, R. M.. Ng. 1940. Panji-verhalen onderling vergeleken. Bandoeng: Nix. (Bibliotheca Javanica 9).Google Scholar
Poerbatjaraka, R. M. 1952. Kapustakan Djawi. Jakarta/Amsterdam: Djambatan.Google Scholar
Poerwadarminta, W. J. S. (in collaboration with C. S. Hardjasoedarma and J. Chr. Poedjasoedira). 1939. Baoesastra Djawa. Groningen/Batavia: Wolters.Google Scholar
Pradotokusumo, Partini Sarjono. 1986. Kakawin Gajah Mada. Sebuah karya sastra kakawin abad ke-20. Suntingan naskah serta telaah struktur, tokoh dan hubungan antarteks. Bandung: Bimacipta [Dissertation Universitas Indonesia, 1984].Google Scholar
Prijohoetomo, M. 1934. Nawaruci. Inleiding, Middel-Javaansche prozatekst, vertaling. Vergeleken met de Bimasoetji in Oud-Javaansch metrum. Groningen/Batavia: Wolters. [Dissertation University of Utrecht].Google Scholar
Ras, J. J. 1978. ‘De clownfiguren in de wajang’, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 134: 451–465.Google Scholar
Ras, J. J. 1992. ‘The Panji romance and W. H. Rassers' analysis of its theme’ in J. J. Ras, The shadow of the ivory tree. Language, literature and history in Nusantara. (Leiden: Vakgroep Talen en Culturen van Zuidoost-Azië en Oceanië), 104–154.Google Scholar
Rassers, Willem Huibert. 1922. De Pandji-roman. Antwerp: Boekdrukkerij D. de Vos-Van Kleef [Unpublished dissertation University of Leiden].Google Scholar
Robson, S. O. 1983. ‘Kakawin reconsidered: toward a theory of Old Javanese poetics’, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 139: 291–319.Google Scholar
Rushdie, Salman. 1995. The moor's last sigh. New York: Pantheon Books.Google Scholar
Schlehe, Judith. 1998. Die Meereskönigin des Südens, Ratu Kidul. Geisterpolitik im javanischen Alltag. Berlin: Reimer.Google Scholar
Soedarson, O. 1990. Wayang wong. The state ritual dance drama in the court of Yogyakarta. Yogyakarta: Gadjahmada University Press.Google Scholar
Stein Callenfels, P. V. van. 1925. De Sudamala in de Hindu-Javaansche kunst. (Verhandelingen van het Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen 66, 1.) 's Hage: Nijhoff; Batavia: Albrecht.Google Scholar
Subalidinata, R. S. 1990. ‘Panakawan, mulabuka Ian sejarah critane’, Kalawarti Panakawan, 1 (1–15 July 1990): V.Google Scholar
Sudibyoprono, R. Rio et al. 1991. Ensiklopedi wayang purwa. Jakarta: Balai Pustaka.Google Scholar
Teeuw, A et al. (ed.). 1969. Śiwarātrikalpa of Mpu Tanakuṅ. An Old Javanese poem, its Indian source and Balinese illustrations. (Bibliotheca Indonesica 3.) The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Teeuw, A. 1950a. Hariwaṅśa. Tekst en critisch apparaat. (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 9.) 's-Gravenhage: Nijhoff.Google Scholar
Teeuw, A. 1950b. Hariwaṅśa. Vertaling en aantekeningen. (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 9.) 's-Gravenhage: Nijhoff.Google Scholar
Teeuw, A. 1991. ‘The text’, Ras, J. J. and Robson, S. O. (ed.) Variation, transformation meaning. Studies on Indonesian literatures in honour of A. Teeuw. Leiden: KITLV Press, 211–229 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- Volkenkunde 144).Google Scholar
Tuuk, H. N. van der. 1875. ‘Geschiedenis der Pandawa's, naar een Maleisch handschrift der Royal Asiatic Society, no. 2 in fol.’, Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde, 21: 1–90.Google Scholar
Tuuk, H. N. van der. 1899–1912. Kawi-Balineesch-Nederlandsch woordenboek. 4 vols. Batavia: Landsdrukkerij.Google Scholar
Uhlenbeck, E. M. 1989. ‘The problem of interpolation in the Old Javanese Rāmāyana kakawin’, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 145: 324–335.Google Scholar
Wibisono, Agusta T. 1990. Balada cinta Abimanyu dan lady Sundari. Jakarta: Pustakakarya Grakikatama.Google Scholar
Wilkens, J. A. 1846. ‘Het wajang-verhaal Prègiwa’, Tijdschrift voor Neêrland's Indië, 8: 1–98.Google Scholar
Williams, Paul V. A. 1979. The fool and the trickster. Studies in honour of Enid Welsford. Cambridge: Brewer.Google Scholar
Wirjosuparto, Raden Mas Sutjipto. 1960. ‘Kakawin Ghatotkacâçraya: Tjeritera lakon dalam bahasa Kawi’. [Unpublished dissertation, Universitas Indonesia, Jakarta].Google Scholar
Zoetmulder, P. J. 1974. Kalangwan: a survey of Old Javanese literature. (KITLV, Translation Series 16.) The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Zoetmulder, P. J. (with the collaboration of S. O. Robson). 1982. Old Javanese-English dictionary. The Hague: Nijhoff.Google Scholar