Hostname: page-component-8448b6f56d-c4f8m Total loading time: 0 Render date: 2024-04-24T22:27:13.313Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

The Formation of Deluvial and Alluvial Cones as a Consequence of Human Settlement on a Loess Plateau: An Example from the Chroberz Area (Poland)

Published online by Cambridge University Press:  18 July 2016

Piotr Szwarczewski
Piotr Szwarczewski*
Affiliation:
Department of Geomorphology, Faculty of Geography and Regional Studies, University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warsaw, Poland. Email: pfszwarc@uw.edu.pl
Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

Core share and HTML view are not available for this content. However, as you have access to this content, a full PDF is available via the ‘Save PDF’ action button.

The area of Chroberz (southern Poland) poses questions of an interdisciplinary character comprising geomorphologic, sedimentation, and archaeological-historical problems. The main aim of this study was to identify the geomorphologic response to changes in the natural environment that took place in the area of the loess plateau (and its close vicinity) as a result of its settlement by man and of climate change. Periods of particularly intense human activity (land-use changes, deforestation, and agriculture) were recorded as changes in the type of sedimentation, i.e. organic sedimentation substituted for mineral one; it was extremely intensive during the Neolithic Age, Iron Age, and Early Middle Ages. The conducted fieldwork research, analysis of available archaeological materials, and radiocarbon dating results show that there is a direct connection between human economic activity in primeval and historic times and between soil erosion and accumulation of colluvial/alluvial fans in the surroundings of the locality of Chroberz. 14C dates documenting the age of colluvial sediment formation show that individual areas of the upland were settled by humans asynchronously. On the basis of a low facial variability, or, occasionally, even homogeneity, of individual colluvia (from soil erosion) and their considerable thickness, it can be concluded that the land was in constant use or that the intervals with no human activity were relatively short. The progressing human impact process is visible both in the form progradation recorded as the changes in 14C ages (e.g. from 1440 ± 100 to 780 ± 80 BP) and in textural (e.g. chemical) features of sediments of which the examined fans are composed.

Type
Radiocarbon, Archaeology, and Landscape Change
Information
Radiocarbon , Volume 51 , Issue 2 , 2009 , pp. 445 - 455
Copyright
Copyright © 2009 by the Arizona Board of Regents on behalf of the University of Arizona 

References

Alley, RB. 2000. The Younger Dryas cold interval as viewed from central Greenland. Quaternary Science Reviews 19(1–5):213–26.Google Scholar
Aleksandrowicz, SW. 1987. Malakofauna późnego vistulianu i holocenu Środkowej cześci Wyżyny Małopolskiej. In: Wybrane zagadnienia paleogeografii czwartorzedu—holocen. Uniwersytet Ślaski.Google Scholar
Andrzejewski, A, Kajzer, L, Lewandowski, M. 1998. Sprawozdanie z archeologicznych badań ratowniczych prowadzonych w 1998 roku w Chrobrzu, gm. Złota Pińczowska, woj. Kieleckie, na stanowisku zwanym “Zamczysko.” Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne IV:119–38.Google Scholar
Bałaga, K, Taras, H. 2005. Rozwój osadnictwa pradziejowego w północno-wschodniej cześci Kotliny Sandomierskiej na tle przemian szaty roślinnej. In: Archeologia Kotliny Sandomierskiej. Rocznik Muzeum Regionalnego. p 77–96.Google Scholar
Barber, KE, Charman, D. 2005. Holocene paleoclimate records from peatlands. In: Mackay, A, Battarbee, A, Birks, J, Oldfield, F, editors. Global Change in the Holocene. London: Hodder Arnold. p 210–26.Google Scholar
Boryczka, J. 1993. Naturalne i antropogeniczne zmiany klimatu Ziemi w XVII–XXI wieku. Wydawnictwa WGiSR UW, Warsaw.Google Scholar
Bronk Ramsey, C. 1995. Radiocarbon calibration and analysis of stratigraphy: the OxCal program. Radiocarbon 37(2):425–30.CrossRefGoogle Scholar
Bronk Ramsey, C. 2001. Development of the radiocarbon program. Radiocarbon 43(2A):355–63.Google Scholar
Cabaj, W, Nowak, WA. 1986. Rzeźba Niecki Nidziańskiej. Studia ODF XIV:119–209.Google Scholar
Dąbrowska, E. 1965. Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Ziemi Wiślickiej. Wrocław-Warsaw-Kraków. Z. N. im. Ossolińskich.Google Scholar
Dobrzańska, H. 1997. Kultura przeworska w okresie rzymskim. In: Tunia, K, editor. Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: IAiE PAN. p 331–82.Google Scholar
Dotterweich, M. 2008. The history of soil erosion and fluvial deposits in small catchments of central Europe: deciphering the long-term interaction between humans and the environment—a review. Geomorphology 101(1–2):192–208.Google Scholar
Gerdes, G, Petzelberger, BEM, Scholz-Böttcher, BM, Streif, H. 2003. The record of climatic change in the geological archives of shallow marine, coastal, and adjacent lowland areas of northern Germany. Quaternary Science Reviews 22(1):101–24.Google Scholar
Jersak, J, Śnieszko, Z. 1987. Zmiany środowiska geograficznego w późnym glacjale i holocenie na obszarach lessowych Wyżyny Miechowskiej i Opatowsko-Sandomierskiej. In: Wybrane zagadnienia paleogeografii czwartorzedu—holocen. Uniwersytet Śląski.Google Scholar
Kalicki, T. 1997. The reflection of climatic changes and human activity on sediments of small Forecarpathian tributaries of the Vistula river near Cracow, Poland. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 31:129–41.Google Scholar
Kalicki, T. 2000. The sediments of small Forecarpathian rivers near Cracow and Przemyśl (Poland): climate and human impact. In: Balteanu, D, Ielenicz, M, Popescu, N, editors. Geomorphology of the Carpatho-Balcan Region. Bucharest: Corint.Google Scholar
Kalińska, E. 2006. Formy antropogeniczne i ich wpływ na kształtowanie rzeźby w obszarach lessowych na przykładzie zlewni Kwaskowa Góra, Kazimierz Dolny. In: Latocha, A, Traczyk, A, editors. Zapis dzialałności człowieka w Środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków. Wrocław: Wyd. GAJT.Google Scholar
Klimek, K. 2002. Zapis pradziejowej i historycznej erozji gleb w deluwiach i aluwiach górnośląskiej cześci dorzecza Odry. In: Smolska, E, Szwarczewski, P, editors. Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Volume 1. Warsaw–Łomża: WGSR UW, WSA.Google Scholar
Klimek, K, Łanczont, M, Nogaj-Chachaj, J. 2003. Aluwiacja małych dolin w obrebie przykarpackiej wysoczyzny lessowej jako wskaźnik zmian użytkowania ziemi w ostatnim 1000-leciu. In: Waga, JM, Kocel, K, editors. Człowiek w środowisku przyrodniczym—zapis działalności. Sosnowiec: Uniwersytet Śląski. p 84–9.Google Scholar
Kondracki, J. 2001. Geografia Regionalna Polski. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.Google Scholar
Kruk, J. 1987. Wczesne rolnictwo i jego wpływ na kształtowanie środowiska naturalnego wyżyn lessowych dorzecza górnej Wisły. In: Wybrane zagadnienia paleogeografii czwartorzedu—holocen. Uniwersytet Śląski.Google Scholar
Kruk, J. 1997. Zarys fizjografii. In: Tunia, K, editor. Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: IAiE PAN. p 11–56.Google Scholar
Kruk, J, Milisauskas, S, Aleksandrowicz, SW, Śnieszko, Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. In: Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków: IAiE PAN.Google Scholar
Kulczycka-Leciejewiczowa, A. 2002. Zawarża. Osiedle neolityczne w południowopolskiej strefie lessowej. Wrocław: IAiE PAN.Google Scholar
Łanczont, M, Wojtanowicz, J. 2005. Uwarunkowania przyrodnicze rozwoju osadnictwa pradziejowego w Kotlinie Sandomierskiej. In: Archeologia Kotliny Sandomierskiej. Rocznik Muzeum Regionalnego. p 39–55.Google Scholar
Łyczewska, J. 1972. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1 : 50 000, ark. Busko Zdrój. Warsaw: PIG.Google Scholar
Maruszczak, H. 1986. Tendencje sekularne i zjawiska ekstremalne w rozwoju rzeźby małopolskich wyżyn lessowych w czasach historycznych. Czasopismo Geograficzne 57(2):271–81.Google Scholar
Michno, A. 2004. Transformacja doliny dolnej Nidzicy w holocenie. Kraków: IGiGP UJ.Google Scholar
Nalepka, D. 2005. Late Glacial and Holocene palaeoecological conditions and changes of vegetation cover under early farming activity in the south Kujawy region (Central Poland). Acta Palaeobotanica (Supplement) 6:3–90.Google Scholar
Nogaj-Chachaj, J, Klimek, K, Łanczont, M. 2005. Pradziejowe osadnictwo wschodniej cześci Kotliny Sandomierskiej w aspekcie rozwoju dna doliny Sanu w okolicy Stubna. In: Archeologia Kotliny Sandomierskiej. Rocznik Muzeum Regionalnego. p 57–76.Google Scholar
Project of Archaeological Picture of Poland with special archaeological site record cards, sheets 94–62, 95–62.Google Scholar
Ralska-Jasiewiczowa, M, editor. 1993. Jezioro Gosciąż—stan badań nad osadami dennymi i środowiskiem współczesnym. Materiały spotkania roboczego w Gliwicach 30.03–02.04.1992. Polish Botanical Studies 8.Google Scholar
Reimer, PJ, Baillie, MGL, Bard, E, Bayliss, A, Beck, JW, Bertrand, CJH, Blackwell, PG, Buck, CE, Burr, GS, Cutler, KB, Damon, PE, Edwards, RL, Fairbanks, RG, Friedrich, M, Guilderson, TP, Hogg, AG, Hughen, KA, Kromer, B, McCormac, G, Manning, S, Bronk Ramsey, C, Reimer, RW, Remmele, S, Southon, JR, Stuiver, M, Talamo, S, Taylor, FW, van der Plicht, J, Weyhenmeyer, CE. 2004. IntCal04 terrestrial radiocarbon age calibration, 0–26 cal kyr BP. Radiocarbon 46(3):1029–58.Google Scholar
Rutkowski, J. 1986. Budowa geologiczna Niecki Nidziańskiej. Studia ODF XIV: 35–61.Google Scholar
Rydzewski, J. 1997. Kultura łużycka. In: Tunia, K, editor. Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: IAiE PAN. p 245–86.Google Scholar
Schmitt, A, Dotterweich, M, Schmidtchen, G, Bork, HR. 2003. Vineyards, hopgardens and recent afforestation: effects of late Holocene land use change on soil erosion in northern Bavaria, Germany. Catena 51:241–54.Google Scholar
Schmitt, A, Rodzik, J, Zgłobicki, W, Russok, Ch, Dotterweich, M, Bork, HR. 2006. Time and scale of gully erosion in the Jedliczny Dol gully system, south-east Poland. Catena 68:124–32.CrossRefGoogle Scholar
Smolska, E. 2007. Development of gullies and sediment fans in last-glacial areas on the example of the Suwałki Lakeland (NE Poland). Catena 71:122–31.Google Scholar
Śnieszko, Z. 1985. Paleogeografia holocenu w dolinie Sancygniówki. Acta Geographica Lodziensia 51.Google Scholar
Śnieszko, Z. 1995. Ewolucja obszarów lessowych Wyżyn Polskich w czasie ostatnich 15 000 lat. Katowice: Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego.Google Scholar
Śnieszko, Z, Grygierczyk, S. 1991. Osady kopalnej bruzdy w Bronocicach i ich związek z działalnością człowieka w neolicie. In: Jersak, J, editor. Less i osady dolinne. Katowice: Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego. p 129–46.Google Scholar
Starkel, L, editor. 1999. Geografia Polski. środowisko przyrodnicze. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.Google Scholar
Starkel, L. 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Warsaw: IGiPZ PAN, Monografie.Google Scholar
Starkel, L. 2005a. Typy rzeźby Kotliny Sandomierskiej i ich rola w kształtowaniu osadnictwa (wprowadzenie do sesji: Środowiskowe uwarunkowania osadnictwa pradziejowego w Kotlinie Sandomierskiej). In: Archeologia Kotliny Sandomierskiej. Rocznik Muzeum Regionalnego. p 11–7.Google Scholar
Starkel, L. 2005b. Anthropogenic soil erosion since the Neolithic in Poland. Z. Geomorphol. N.E. (Suppl.) 139:189–201.Google Scholar
Szwarczewski, P. 2007. Geomorfologiczne skutki zasiedlenia wysoczyzn lessowych na przykładzie okolic Chrobrza (Ponidzie Pińczowskie). In: Smolska, E, Giriat, D, editors. Rekonstrukcja dynamiki procesów geomorfologicznych - formy rzeźby i osady. Warsaw: Uniwersytet Warszawski.Google Scholar
Tsermegas, I, Szwarczewski, P, Woronko, B, Recielski, K, Rojan, E. 2000. Ewolucja i dynamika rzeźby okolic Pińczowa. Prace i Studia Geograficzne 27:11–42.Google Scholar
Tunia, K, editor. 1997. Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: IAiE PAN.Google Scholar
Tyniec-Kepińska, A. 1997. Wczesne średniowiecze. In: Tunia, K, editor. Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: IAiE PAN. p 383–408.Google Scholar
Vlag, PA, Kruiver, PP, Dekkers, MJ. 2004. Evaluating climate change by multivariate statistical techniques on magnetic and chemical properties of marine sediments (Azores region). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 212:23–44.CrossRefGoogle Scholar
Wagner, B, Melles, M. 2002. Holocene environmental history of western Ymer Ø, East Greenland, inferred from lake sediments. Quaternary International 89:165–76.CrossRefGoogle Scholar
Zgłobicki, W, Rodzik, J. 2007. Heavy metals in the slope deposits of loess areas of the Lublin Upland (E Poland). Catena 71:84–95.Google Scholar
Zgłobicki, W, Rodzik, J, Schmitt, A, Schmidtchen, G, Dotterweich, M, Zamhofer, S, Bork, H-R. 2003. Fazy erozji wawozowej w okolicach Kazimierza Dolnego. In: Waga, JM, Kocel, K, editors. Człowiek w środowisku przyrodniczym—zapis działalności. Sosnowiec: Uniwersytet Śląski. p 234–8.Google Scholar
Zolitschka, B, Behre, KE, Schneider, J. 2003. Human and climatic impact on the environment as derived from colluvial, fluvial and lacustrine archives—examples from the Bronze Age to the Migration period, Germany. Quaternary Science Reviews 22(1):81–100.Google Scholar
Zoll-Adamikowa, H, Szmoniewski, BSz, Tyniec-Kepińska, A, Wołoszyn, M. 2007. Stradów—wczesnośredniowieczny zespół osadniczy. Kraków: IAiE PAN, Polskie Badania Archeologiczne.Google Scholar